Một câu chuyện làm nông nghiệp ở nước phát triển: Đức, cả một cánh đồng bằng phẳng 200-300ha người ta làm nông nghiệp thế này: Ngô đến vụ thu hoạch (họ không thu hoạch ngô già như ta, chỉ chắc hạt là thu rồi) họ đưa máy vào, máy cắt hết từ sát gốc ngô rồi đưa vào nghiền cả lá, cả thân, cả bắp phun ra một cửa, từ cửa này có một xe tải chạy song song để hứng, cứ đầy xe lại tiếp xe sau. Phía sau chiếc máy là một chiếc máy khác làm đất, trộn mùn, phân bón xới tung hết lên, máy làm đất kết hợp luôn với máy tra hạt. Họ tra rất mau, mỗi gốc ngô chỉ cách nhau 20cm thôi. Thế là một chu trình khép kín. Xem xong mà hoa hết cả mắt, máu trong người cứ sôi sùng sục, sao ta không làm được?
Đề án "Tái cơ cấu ngành nông nghiệp" được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ 10.6.2013 nhưng đến nay gần như tất cả các địa phương vẫn chưa có tiến triển đáng kể nào. Mục tiêu của đề án rất rõ ràng: " Tốc độ tăng trưởng GDP toàn ngành bình quân từ 2,6-3%/năm trong giai đoạn 2011-2015, từ 3,5-4%/năm trong giai đoạn 2016-2020. Nâng cao thu nhập và cải thiện mức sống cho cư dân nông thôn, đảm bảo an ninh lương thực (bao gồm cả an ninh dinh dưỡng) cả trước mắt và lâu dài, góp phần giảm tỷ lệ đói nghèo. Đến năm 2020, thu nhập hộ gia đình nông thôn tăng lên 2,5 lần so với năm 2008..."
Mục đích ngắn hạn chỉ là như vậy, nhưng phía sau cuộc Tái cơ cấu ngành nông nghiệp người dân sẽ được hưởng lợi tới hàng chục năm sau.
Mốc 2020 đang cận kề, chúng ta chỉ còn 5 năm nữa nhưng nếu chúng ta không chuyển mình, không bắt tay ngay vào việc lập kế hoạch, lên phương án và tiến hành cải cách sâu rộng, mạnh mẽ chúng ta sẽ bị chậm lại.
Phải bắt đầu từ đâu?
Đất!
Tôi đi dọc các tỉnh phía Bắc, từ Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Hà Tây (cũ), Vĩnh Phúc... đều nhận ra một thực trạng là các mảnh ruộng của ta tương đối hẹp và bậc thang. Tái cơ cấu ngành nông nghiệp không thể tách rời với Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngành nông nghiệp, cũng không thể tách rời được với đất. Đất đai là gốc rễ của nông nghiệp - nông thôn.
Để đáp ứng yêu cầu phát triển trước mắt, chúng ta đã quy hoạch nhiều tuyến đường liên xã, liên tỉnh, đường cao tốc cắt ngang các cánh đồng, nó phù hợp cho mục tiêu ngắn của chúng ta nhưng lại ảnh hưởng, cản trở lâu dài cho mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngành nông nghiệp. Làm sao đưa được máy móc công nghiệp vào trong khi cánh đồng rộng chỉ vài chục ha nhưng lại bị xẻ đôi, xẻ ba, vướng đường dây điện.
Cản trở thứ hai thuộc về địa hình tự nhiên, các cánh đồng thoai thoải không nhiều, chủ yếu là bậc thang, ruộng này tiếp giáp ruộng kia chênh cao chừng 20-30cm là phổ biến. Nếu có một cuộc đại cách mạng ruộng đất thì việc cần làm là đưa các ruộng này về một độ cao với độ dốc vừa phải: 0.2% đủ để nước chảy tự nhiên. Bóc lớp đất mùn lên, san ruộng, và rải lại lớp đất mùn. Việc không làm ngày một ngày hai được mà mất cả một thế hệ nhưng ta cứ làm từng xã, từng huyện, từng tỉnh một. Dần dần cũng sẽ xong. Không phải tất cả các ruộng ta đều làm, có nơi cao quá thì chuyển sang trồng cây vùng đồi, cho làm trang trại chăn nuôi gà, trâu bò. Nơi thấp trũng thì nuôi vịt, nuôi cá. Khi có được một "bình nguyên" thì việc đưa máy móc công nghiệp vào, kêu gọi nước ngoài đầu tư vào cũng vô cùng dễ dàng. Nông dân trở thành công nhân nông nghiệp, được đảm bảo thu nhập, được đóng bảo hiểm hoặc ký hợp đồng nuôi thuê cho các doanh nghiệp xuất khẩu.
Rõ ràng, nếu vấn đề đất đai chưng giải quyết được thì Việt Nam chưa thể hi vọng có một nền nông nghiệp hiện đại. Dù thiên nhiên, tự nhiên có ưu đãi đến đâu chăng nữa, sức người cũng chỉ có hạn thôi.
Đề án "Tái cơ cấu ngành nông nghiệp" được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ 10.6.2013 nhưng đến nay gần như tất cả các địa phương vẫn chưa có tiến triển đáng kể nào. Mục tiêu của đề án rất rõ ràng: " Tốc độ tăng trưởng GDP toàn ngành bình quân từ 2,6-3%/năm trong giai đoạn 2011-2015, từ 3,5-4%/năm trong giai đoạn 2016-2020. Nâng cao thu nhập và cải thiện mức sống cho cư dân nông thôn, đảm bảo an ninh lương thực (bao gồm cả an ninh dinh dưỡng) cả trước mắt và lâu dài, góp phần giảm tỷ lệ đói nghèo. Đến năm 2020, thu nhập hộ gia đình nông thôn tăng lên 2,5 lần so với năm 2008..."
Mục đích ngắn hạn chỉ là như vậy, nhưng phía sau cuộc Tái cơ cấu ngành nông nghiệp người dân sẽ được hưởng lợi tới hàng chục năm sau.
Mốc 2020 đang cận kề, chúng ta chỉ còn 5 năm nữa nhưng nếu chúng ta không chuyển mình, không bắt tay ngay vào việc lập kế hoạch, lên phương án và tiến hành cải cách sâu rộng, mạnh mẽ chúng ta sẽ bị chậm lại.
Phải bắt đầu từ đâu?
Đất!
Tôi đi dọc các tỉnh phía Bắc, từ Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Hà Tây (cũ), Vĩnh Phúc... đều nhận ra một thực trạng là các mảnh ruộng của ta tương đối hẹp và bậc thang. Tái cơ cấu ngành nông nghiệp không thể tách rời với Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngành nông nghiệp, cũng không thể tách rời được với đất. Đất đai là gốc rễ của nông nghiệp - nông thôn.
Để đáp ứng yêu cầu phát triển trước mắt, chúng ta đã quy hoạch nhiều tuyến đường liên xã, liên tỉnh, đường cao tốc cắt ngang các cánh đồng, nó phù hợp cho mục tiêu ngắn của chúng ta nhưng lại ảnh hưởng, cản trở lâu dài cho mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngành nông nghiệp. Làm sao đưa được máy móc công nghiệp vào trong khi cánh đồng rộng chỉ vài chục ha nhưng lại bị xẻ đôi, xẻ ba, vướng đường dây điện.
Cản trở thứ hai thuộc về địa hình tự nhiên, các cánh đồng thoai thoải không nhiều, chủ yếu là bậc thang, ruộng này tiếp giáp ruộng kia chênh cao chừng 20-30cm là phổ biến. Nếu có một cuộc đại cách mạng ruộng đất thì việc cần làm là đưa các ruộng này về một độ cao với độ dốc vừa phải: 0.2% đủ để nước chảy tự nhiên. Bóc lớp đất mùn lên, san ruộng, và rải lại lớp đất mùn. Việc không làm ngày một ngày hai được mà mất cả một thế hệ nhưng ta cứ làm từng xã, từng huyện, từng tỉnh một. Dần dần cũng sẽ xong. Không phải tất cả các ruộng ta đều làm, có nơi cao quá thì chuyển sang trồng cây vùng đồi, cho làm trang trại chăn nuôi gà, trâu bò. Nơi thấp trũng thì nuôi vịt, nuôi cá. Khi có được một "bình nguyên" thì việc đưa máy móc công nghiệp vào, kêu gọi nước ngoài đầu tư vào cũng vô cùng dễ dàng. Nông dân trở thành công nhân nông nghiệp, được đảm bảo thu nhập, được đóng bảo hiểm hoặc ký hợp đồng nuôi thuê cho các doanh nghiệp xuất khẩu.
Rõ ràng, nếu vấn đề đất đai chưng giải quyết được thì Việt Nam chưa thể hi vọng có một nền nông nghiệp hiện đại. Dù thiên nhiên, tự nhiên có ưu đãi đến đâu chăng nữa, sức người cũng chỉ có hạn thôi.
