1/ Dáng Thế : Người Bình Định trồng Mai với nhiều dáng thế . Tuy nhiên, có một dáng phổ biến là dáng thẳng.
2/ Chất trồng : Đất phù sa chiếm hơn 90% chất trồng , 10% còn lại là bột dừa, phân bò ủ mục... Đất phù sa do lũ về làm nước ngập những cánh đồng hoa màu ( không phải cánh đồng trồng lúa ). Khi nước rút , để lại trên bề mặt một lớp phù sa. Họ dùng xẻng xắn lớp này lên, trộn chung với bột dừa, phân bò... ủ từ 3 tháng đến 6 tháng, sau đó đem trồng. Tuy nhiên, khi về đến TP.HCM, do đất phù sa hiếm có nên chất trồng ít nhiều thay đổi cụ thể: 60% đất thịt, 10% tro trấu, 20% bột dừa, 10% phân bò và một số chất khác.
3/ Vật liệu tạo dáng : Người Bình Định chủ yếu dùng tre chẻ thành những thanh ghim và dùng lạt tre để tạo dáng. Lạt tre làm từ những thanh tre có lóng dài, còn hơi non ( tức là cây tre có lá mới vừa ra đủ). Đem những khúc tre này bỏ vào nồi nước luộc khoảng 3 tiếng, sau đó đem phơi khô từ 5 đến 6 ngày ( nếu đủ nắng). Khi cần thì lấy ra chẻ lạt dùng. Do tạo dáng bằng que tre nên yêu cầu chất trồng phải có khả năng giữ được những thanh tre . vì vậy chất trồng phải chứa tối thiểu 60% đất thịt.
4/ Những điều cần lưu ý khi trồng mai Bình Định tại TP.HCM :
Do chất trồng có tỷ lệ đất cao nên một yêu cầu đặt ra là làm sao cho chậu thoát nước nhanh. Vì vậy, trước khi bỏ chất trồng vào chậu ta nên dùng mẻ sành ( hoặc miếng gạch, lưới) che lỗ thoát nước và cho phủ một lớp cát hạt to dày từ 3 phân đến 10 phân. ( cát hạt to thường lấy từ thượng nguồn của sông). Tại thành phố Hồ Chí Minh, chung ta có thể yêu cầu cửa hàng bán vật liệu xây dựng chở cho chung ta cát tương tự với tên gọi cát đổ bê tông hạt to. - sang trang 36
5/ Việc bấm tỉa : phải thực hiện như sau: từ tháng giêng cho đến đầu tháng 4, khi một đọt non phóng ra và chuẩn bị già thì ta tính từ trong ra, đến lá thứ 4 ta ngắt tược đó ngay . Từ giữa tháng thứ 4 đến giữa tháng 6 , việc bấm tỉa thực hiện như sau : khi tược non vừa bung khoảng 6 đến 10 lá non thì ta bấm ngay sau lá non thứ 4. Từ giữa tháng 6 đến giữa cuối tháng 7 ta thực hiện như tháng giêng đến tháng 4 . Từ tháng 8 đến tháng 9, hạn chế bấm tỉa , chỉ những cành nào vượt trội ta mới bấm tỉa mà thôi. Từ tháng 10 trở đi không nên bấm tỉa. Việc bấm tỉa chỉ thực hiện lần cuối vào ngày 22/12 đến 25/12 âm lịch .
6/ Phân thuốc : 1 tháng tưới phân 1 lần và xịt thuốc định kỳ 2 lần ( theo mình nếu bạn siêng tưới ít phân lại, 1 tháng phun 2 lần )
7/ Tạo dáng: 1 năm phải có 3 lần tạo dáng mai ( không tính lần xả tàn sau Tết ).
Lần 1 : vào cuối tháng 4 , mục đích định hình nhánh non ( chú ý trong đợt này là khi uốn nhánh,phải tạo sao cho 2 lá đối xứng trên một nhánh , phải song song với mặt chậu ).
Lần 2 : suốt cả tháng 6, định hình dáng thế và gia tăng việc tạo nụ. Chú ý: cuối tháng 6 là giai đoạn quang trọng nhất, trong đợt này, ta phải kéo các nhánh của chi thấp hơn cốt chi bên trong.
Lần 3 : Đầu tháng 8 , định hình dáng thế. Chú ý : trong đợt này, hạn chế bớt việc bấm tỉa những cành có nụ hình thành quá rõ rệt và quá to. (không bấm tía đọt những cành có nụ quá to để đọt phóng ra bớt dồn nhựa vào nụ sẽ làm nụ nở sớm)
Chăm sóc mai Bình Định phải đặt biệt chú ý loại bỏ hoàn toàn những nhánh mọc từ thân, cành mọc tược ( mạnh, lớn dài) từ trong cốt chi.
Mai Bình Định chăm sóc tại TP.HCM thường rất dễ bị phá thế do chúng ta thường thả sổng ngọn ( phát triển tự do ) cho cây mau lớn . Nhưng như thế thì sẽ làm mất dáng mai, cây sẽ ít nụ . Vì thế phải áp dụng kỹ thuật chặn sự phát triển của ngọn , tạo dáng đầu voi đuôi chuột và cây nhiều nụ.
Tóm lại : Nếu áp dụng đúng những điều vừa nêu , cộng với chế độ phân bón phù hợp thì chắc chắn sẽ có một cây Mai Bình Định phát triển tốt , cho nhiều nụ vào dịp Tết.
Sau Tết:
Tối đa đến ngày 15 tháng giếng Âm lịch, bạn phải đem cây mai Bình Định ra ngoài nắng . Nếu bạn đã để quá lâu trong nhà và cây đã ra quá nhiều lộc non , bông , trái , thì đến ngày 10 bạn nên đem ra từ từ ( để dưới bóng mát cho cây không bị cháy lá ). Từ ngày 10 đến ngày 15 tháng giêng bạn phải lặt toàn bộ bông , nụ , trái đi . ( bông thì lặt phần màu xanh, chừa lại phần giáp mí giữa cuống xanh và cuống bông màu đen . Phần này sẽ cho bông rất đặc năm sau )
- Ngày 16 tháng giêng là ngày bạn phải đem cây ra nắng hoàn toàn và bắt đầu công việc xả tàn . Bạn có thể cắt 1/3 đến 1/2 nhánh ( chi ) cần xả . Chú ý quan trọng là : nếu bạn xả quá sâu ( cắt bỏ quá sát thì tại những vết cắt đó tược sẽ phóng ra rất mạnh và khoảng cách giữa các lá sẽ thưa , số lượng chồi bung ra rất nhiều nhưng nụ thì sẽ thưa hơn . Như vậy một kỹ thuật xả tàn ở đây là bạn phải xả có trong, có ngoài. Tức là làm thế nào trong một chi gồm nhiều nhánh bạn phải chọn những chi xả ở ngoài ( có thể xả ít thôi ) và một vài chi còn lại bạn phải xả cho sâu vào ( có thể̀ hơn 1/2 cành đó ) và một lưu ý nữa trong xả tàn là bạn phải biết vị trí chồi sẽ mọc . Chồi chỉ mọc tại những vị trí nách lá hoặc lẽ ra là nách lá ( thường tược mọc ra cách cuốn lá đầu tiên từ vị trí trong cùng của tược đến lá thứ nhất sẽ có 2 đến 4 vết sọc hình bán nguyệt hoặc hình tròn . Đó là những sẹo lá , nơi lẽ ra phải có lá . Nới đó sẽ ra tược ( chồi ẩn còn ở những vị trí đó ) hoặc tược chỉ ra những nơi mà lực của cậy bị chặn lại và bắt buộc tại vị trí chận phải có tổn thương về phần gỗ... Như vậy những nới đó bạn bấm cách những vị trí đó 1 đến 2 ly sẽ ra chồi. Cũng trong ngày này bạn nên chậu , đất cho cây . Trước hết là bạn phải có đống phân ủ mục ( thành phần bao gồm : 60% đất thịt , 10% tro trấu hạt to, 20% xơ dừa , 7% phân bò hoai phơi khô . 2% tro nung ( theo mình đừng nung trấu tới quá , nung đen trấu thì tốt hơn ý kiến riêng nhé ) , phân lân vi sinh , nấm tricoderma( hình như 1kg 55k) Ủ trước tối thiểu 3 tháng . Nếu cây mai Bình Định mà bạn mua được chăm sóc tại TP.HCM thì có thể người ta đã thay phân cho bạn , còn nếu không ( tức là cây đó được trồng bằng đất phù sa ) thì bạn nên thay đất cho cây. Thay đất cho cây ngay sau khi bạn xả tàn . Công việc thay chậu , thay phân phải hoàn thành tối đa trong 2 ngày 16 và 17 . Khi thay chậu xong bạn phải thực hiện ngay động tác là dùng thuốc kích thích rễ pha loãng ( 1 ống 10ml pha cho ba thùng 18 lít. Tưới mỗi gốc 2 lít hỗn hợp trên . Bạn phải dùng xơ dừa hay vỏ dừa hoặc vải bao bố hay tấm bông gòn để giữ ẩm cho bộ rễ .
- Ngày 17 tháng giêng : Bạn phải bắt đầu diệt nấm . Cách diệt nấm là bạn dùng Bordo pha đậm đặc quét lên thân cây ( trước khi quét bạn nên dùng cọ và nước để vệ sinh cây ) với tỷ lệ pha : 1 gói Bordo 100g ( hình như 3k , đã mua sau khi mua cây mai Bình Định của anh Nguyện )pha với 0.7lit nước cộng với 0.3 lít bám dính ( chất này mình mua 5k 1 chai, ngày 28/1)
- Ngày 18 tháng giêng bạn xịt một lần thuốc, bao gồm : kích chồi đẻ nhánh ( của HVP)-( mình mua 20k HVP 801.S, ngày 28/1) , B1 , kích rễ . Giai đoạn này ta phải dùng xa ( dụng cụ để tưới nước bằng tia nhỏ ) để tưới mai . Ngày bạn tưới nước 2 lần vào sáng sớm và buổi chiều tối .
- Ngày 19 tháng giêng : Bạn tiếp tục xịt thuốc Fastac ( 16k ,ngày 28/1) nhằm mục đích trị bọ trĩ .
- Ngày 20 tháng giêng : Bạn xịt thuốc trị nấm cho cây .
- Khoảng ngày 3 tháng 2 bạn tiếp tục xịt kích chổi đẻ nhánh , B1 , bón rễ , một ít phân bón lá rong biển .
- Ngày 4 tháng 2 : Bạn lại xịt như ngày 19/1, và công việc có thể tiếp diễn cả năm . Bạn phải thường xuyên quan sát xem tình hình của cây có bệnh gì , sâu gì thì phải chữa ngay . Việc xịt thuốc nên diễn ra thường xuyên theo chu kỳ 15 ngày 1 lần .
- Ngoài ra bạn phải thường xuyên tỉa cành .
- Khoảng 25/2 bạn nên tưới phân lần đầu tiên cho cây . Hỗn hợp tưới bao gồm : phân bánh dầu đậu ngâm ủ.
Nguyện dùng 20kg ngâm ủ trong thùng phi 3/4 nước , ngâm 6 tháng . Hỗn hợp tưới bao gồm : 0,5 lít nước phân ủ cộng với 0,1lit nước phân NPK 20-20-15 ngâm cách đó 3 ngày ( 1kg pha thùng 18lit) . Việc tưới hỗn hợp này được thực hiện vào lúc chiều mát và trước đó 4 tiếng bạn phải tưới nước cho cây sơ qua trước . Công việc này làm đều đặn mỗi tháng 1 lần .
- Đến đầu tháng Tư hỗn hợp trên lại bổ sung thêm phân lân vi sinh ngâm ủ chung với NPK với công thức 1kg NPK cộng với 0,5kg phân lân vi sinh . Bón liên tục cho đến tháng 8 ,tháng 9 . Nhưng chú ý công thức NPK sẽ thay đổi từng tháng theo nhu cầu của cây .
- Tháng 4 là tháng bắt đầu công việc tạo dáng , tàn cho cây mai. Công việc này được lặp lại vào tháng 6 , lần cuối vào tháng 8.
- Công việc tỉa này chỉ có thể thực hiện lần cuối cùng vào ngày 22 tháng 12 khi cây chuẩn bị xuất bán . Nếu cây để ở nhà thì 25 hoặc 26 bạn mới tỉa lần cuối .
- Sau khi lặt lá mai xong , bạn phải xịt mạnh một lần thuốc diệt bọ trĩ ( nếu để nhà thị bạn dùng Fastac hay confidor là được ) và nên xịt thêm một ít thuốc trừ sâu .
- Trong những lần tưới phân vào tháng 11 và xịt thuốc vào tháng 11 bạn nên tăng cường thêm phân Kali . Làm như thế cây sẽ ra bông sặc sỡ hơn và lâu rụng hơn vào dịp Tết . ( phân Kali pha loãng thôi nha , pha đặc sẽ thành thuốc độc , Nhiều nhà vườn trồng Mai số lượng lớn , họ pha thuốc kali liều lượng bao nhiu ko biết , xịt vào cây ko cần lặt lá)
Nguyễn Toại Nguyện