Nông dân xin ra khỏi GAP

Trong khi chính quyền địa phương và các nhà khoa học ra sức kêu gọi nông dân tham gia sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP hoặc VietGAP (tiêu chuẩn toàn cầu và tiêu chuẩn VN về chất lượng, an toàn và truy nguyên được nguồn gốc) thì nông dân đang làm GAP lại đòi trở lại sản xuất bình thường. Vì sao?
Kỳ 1: Hàng cao cấp bán giá... bèo
Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim (Tiền Giang) là một trong những vùng chuyên canh được cấp chứng nhận GlobalGAP đầu tiên ở ĐBSCL năm 2008. Bao nỗi vui mừng, tự hào là “nông dân GAP” của họ giờ chẳng còn nữa. Thay vào đó là sự thất vọng hiện rõ trên gương mặt của những nông dân tiến bộ này.

ImageView.aspx

Nông dân sản xuất vú sữa theo tiêu chuẩn GlobalGAP nhưng phải bán bằng giá vú sữa loại 1 - Ảnh: Mễ Thuận

<tbody>
</tbody>

Cực khổ mà chẳng được gì

"HTX chỉ được chứng nhận GlobalGAP một năm. 2-3 năm nay không có tiền tái chứng nhận vì nông dân không có tiền hùn vô làm. Trong năm 2011, HTX cũng không xuất khẩu được vú sữa Lò Rèn mà chủ yếu bán cho thị trường trong nước"
Ông Nguyễn Văn Ngàn (chủ nhiệm HTX vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim)

<tbody>
</tbody>

Ông Nguyễn Ngọc Điều ở xã Long Hưng, huyện Châu Thành là người xung phong vào mô hình trồng vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim tiêu chuẩn GlobalGAP. “Tôi nghe nói làm GAP sẽ xuất khẩu dễ, giá cao, nông dân có nhiều tiền nên đăng ký liền dù biết là làm không hề dễ. Vậy mà bây giờ vú sữa GlobalGAP đổ xá ngoài chợ bán đồng giá với vú sữa khác” - ông Điều bức xúc. Ông Điều có 3.000m[SUP]2[/SUP] trồng vú sữa theo tiêu chuẩn GlobalGAP và tham gia làm xã viên Hợp tác xã (HTX) vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim. Trồng theo tiêu chuẩn này phải thực hiện cả trăm yêu cầu rất khắt khe. Biết bao công sức, mồ hôi của gia đình ông Điều đổ xuống vườn vú sữa cả năm trời nhưng khi thu hoạch thương lái mua vú sữa GlobalGAP bằng giá vú sữa bình thường.
Thế là ông Điều quyết định xin rút khỏi mô hình GlobalGAP, trở lại canh tác theo kiểu truyền thống. “Ba năm qua tôi không còn lao tâm khổ tứ với vườn vú sữa như hồi còn làm GlobalGAP nữa. Tới lúc thu hoạch kêu thương lái vô bán xác cả vườn, khỏe re. Giá vẫn y như giá vú sữa GlobalGAP chứ đâu có tệ hơn. Hái xong họ còn bón phân, xịt thuốc luôn cho mình. Hồi làm GlobalGAP, mọi thứ mình phải làm rồi ghi chép cẩn thận, cực khổ lắm” - ông Điều nói.
Tương tự, nông dân Võ Tấn Hùng ở cạnh nhà ông Điều cũng trồng 4.000m2 vú sữa theo tiêu chuẩn GlobalGAP đúng một năm rồi xin rút! Ông Hùng giải thích: “Khi vú sữa nhà tôi trồng theo tiêu chuẩn GlobalGAP thì HTX vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim chỉ lựa mua khoảng 30% sản phẩm đẹp, còn lại 70% chúng tôi phải bán cho thương lái với giá bèo”.
Năm 2009 là thời điểm đáng nhớ nhất đối với 26 hộ nông dân là xã viên của HTX bưởi Năm Roi Mỹ Hòa (xã Mỹ Hòa, huyện Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long) vì 24ha bưởi của mình được chứng nhận GlobalGAP. Càng mừng hơn là ngay sau đó có gần 600 tấn bưởi Năm Roi của HTX Mỹ Hòa được xuất sang các thị trường khó tính như Mỹ và một số nước châu Âu.
Thế nhưng, kể từ năm 2010 đến nay sản lượng bưởi xuất khẩu cứ giảm dần. Cả năm 2011 chỉ còn 36 tấn. Từ đầu năm 2012 đến nay chỉ mới xuất sang Hà Lan 15 tấn. Và chuyện gì đến cũng sẽ đến, 23 xã viên đã xin ra khỏi HTX bưởi Năm Roi Mỹ Hòa, từ bỏ GlobalGAP để trở về với cách làm truyền thống. Chỉ còn ba người cố gắng theo đuổi mô hình GAP. Tuy nhiên tình hình có vẻ không sáng sủa cho lắm khi chủ nhiệm HTX là ông Nguyễn Văn Nghĩa nói bây giờ chưa biết lấy đâu ra tiền để tái chứng nhận GlobalGAP.
Các xã viên này nói dù canh tác theo tiêu chuẩn GlobalGAP nhưng thực tế chỉ bán được 20-30% sản lượng giá cao hơn thị trường chút ít, còn lại 70-80% phải bán giá bình thường. Doanh nghiệp xuất khẩu chỉ chọn mua bưởi to, đẹp nhất và bỏ lại bưởi kích cỡ nhỏ hơn. Ngoài ra HTX Mỹ Hòa cũng không bao tiêu sản phẩm cho xã viên khi thu hoạch rộ, nên dù làm GlobalGAP nhưng họ vẫn phải đem bán xô ngoài chợ.
Không có tiền, đừng đòi GAP
Theo ông Nguyễn Văn Nghĩa, chi phí tái chứng nhận cho hơn 23ha bưởi Năm Roi khoảng 7.000 USD. Hiện nay ông đang ráo riết chạy xin tài trợ, xin hỗ trợ của tỉnh để làm thủ tục tái chứng nhận vì chứng nhận cũ đã hết hạn từ tháng 9-2010.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện ở VN có khoảng sáu tổ chức, đơn vị được quyền chứng nhận GlobalGAP cho các loại nông sản như: Công ty TNHH SGS Việt Nam, Công ty TUV SUD PSB Việt Nam, Tổ chức chứng nhận IMO (Thụy Sĩ), Trung tâm Chứng nhận phù hợp QUACERT và Công ty cổ phần Giám định cà phê và hàng hóa xuất khẩu... Riêng việc chứng nhận VietGAP, hiện nay có đến 11 tổ chức được quyền cấp giấy cho nông dân.
Giá thẩm định, chứng nhận mỗi nơi mỗi khác. TS Nguyễn Hồng Thủy, phó giám đốc Trung tâm Kỹ thuật và công nghệ sinh học thuộc Sở Khoa học - công nghệ Tiền Giang, cho biết phí chứng nhận GlobalGAP cho khoảng 20ha vườn cây ăn trái dao động ở mức 3.100-3.200 USD. Riêng phí chứng nhận VietGAP khoảng 40 triệu đồng/20ha. Không chỉ phải bỏ ra số tiền lớn, nông dân còn mất thêm một năm ròng để thực hiện khoảng 70 tiêu chuẩn của VietGAP và 234 tiêu chuẩn của GlobalGAP trước khi các tổ chức nói trên thẩm định, cấp giấy chứng nhận.
Thời gian qua, đa số diện tích trái cây được chứng nhận VietGAP và GlobalGAP tại vùng ĐBSCL là do các doanh nghiệp tài trợ hoặc các viện, trường, chính quyền địa phương bỏ tiền ra làm nhằm mục đích lôi kéo nông dân tham gia. Thế nhưng ngặt một nỗi những chứng nhận GAP ấy chỉ có giá trị trong vòng một năm. Năm sau muốn tái chứng nhận thì nông dân phải tự bỏ tiền ra làm. “Chi phí cho lần tái chứng nhận cũng bằng với lần chứng nhận ban đầu. Do đó rất nhiều nông dân trong các mô hình, tổ hợp tác sản xuất hay HTX không có tiền để tái chứng nhận GAP nên họ đành buông xuôi” - TS Thủy nói.
Nông dân buông xuôi, trở lại cách làm truyền thống dẫn đến chất lượng trái cây giảm sút. Không thể phủ nhận việc canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP là xu thế tất yếu của nông nghiệp VN. Chỉ có như thế nông sản VN mới có thể tiến xa ra thị trường thế giới, tăng thêm giá trị và lợi nhuận cho nông dân, doanh nghiệp. Thế nhưng với cách làm theo kiểu hô hào, “đánh trống bỏ dùi” như hiện nay thì không thể trách nông dân trở lại kiểu canh tác truyền thống.

ĐBSCL hiện có khoảng 360.000ha trồng cây ăn trái. Hai tỉnh Tiền Giang và Bến Tre hiện có nhiều loại trái cây sản xuất theo quy trình GAP. Trong đó Tiền Giang có gần 300ha các loại trái cây đạt chứng nhận GlobalGAP và VietGAP như vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim, lúa HTX Mỹ Thành, chôm chôm Tân Phong, dứa HTX Quyết Thắng, thanh long, nhãn và sơri Gò Công... Bến Tre có khoảng 300 hộ trồng trên 150ha cây trái theo mô hình GAP như nhãn Long Hòa, chôm chôm Tiên Phú, bưởi da xanh Phú Thành, bưởi da xanh Hòa Nghĩa, măng cụt Long Thới, bưởi da xanh Mỹ Thành An...

<tbody>
</tbody>

ĐỨC TUYÊN - THÀNH BẮC
 


Nông dân xin ra khỏi GAP - Kỳ cuối:

Để GAP có thể “sống lâu”


TT - Có quá nhiều tổ chức, đơn vị tham gia cấp giấy chứng nhận VietGAP và GlobalGAP. Mỗi đơn vị này tự cấp giấy chứng nhận, tự ấn định mức phí thẩm định, chứng nhận cao ngất ngưởng ...

ImageView.aspx
Đóng gói vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim chuẩn bị đưa ra thị trường miền Bắc - Ảnh: ĐỨC TUYÊN

<tbody>
</tbody>


TS Võ Mai - phó chủ tịch Hội Làm vườn VN - cho rằng việc cần làm ngay bây giờ là Nhà nước phải xem xét, chấn chỉnh việc cấp giấy chứng nhận VietGAP và GlobalGAP.

"Tôi cho rằng Nhà nước cần nhanh chóng tổ chức, xây dựng ngay chuỗi cung ứng nông sản GAP để tránh tình trạng nông dân làm ra sản phẩm GAP nhưng lại không có chỗ để bán, tắc đầu ra như hiện nay"
Bà VÕ MAI
(phó chủ tịch
Hội Làm vườn VN)

<tbody>
</tbody>


Nên giảm chi phí chứng nhận Bà Mai nêu ví dụ: “Chỉ cần thanh tra 1-2 lần để lập dữ liệu cấp chứng nhận VietGAP cho 5ha bưởi mà họ lấy phí đến 70 triệu đồng. Đây là mức phí quá đắt đối với nông dân”. Vì vậy, cần phải xem xét, chấn chỉnh việc này, đồng thời xem việc thực hiện, công nhận GAP nhằm thay đổi tập quán canh tác lạc hậu của nông dân nên cần có kinh phí hỗ trợ từ ngân sách.
Cùng quan điểm, TS Nguyễn Văn Hòa, viện phó Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam, cho biết một số mô hình được chứng nhận GlobalGAP hay VietGAP chỉ được doanh nghiệp, chính quyền hỗ trợ lần đầu. Hết thời hạn một năm thì rất ít đơn vị tái chứng nhận vì chi phí quá cao, 70-80 triệu đồng. “Muốn mô hình GAP thành công thì phải tổ chức lại sản xuất. Nhà nước không chỉ đầu tư tiền bạc mà phải xây dựng lực lượng đội ngũ cán bộ có tâm huyết và sống chết với chương trình GAP này” - ông Hòa đề nghị.
Ông Nguyễn Xuân Huy, giám đốc Công ty CP chế biến nông sản Long Giang (Tiền Giang), là người đầu tiên dám bỏ ra 23.000 USD để chứng nhận GlobalGAP cho 50ha nhãn của gia đình ở tỉnh Vĩnh Long năm 2007, nhưng vừa qua ông chỉ tái chứng nhận GlobalGAP cho nhà máy chế biến, đã kết luận: “Một mình nông dân tự lo chứng nhận, tự lo đầu ra cho sản phẩm mình thì không ai làm nổi. Nhà nước phải hỗ trợ kinh phí, phải mở rộng diện tích lớn và xây dựng thương hiệu. Nếu làm manh mún như hiện nay thì khách hàng nước ngoài không biết nên không thể bán giá cao được”.

Rộng cửa vào siêu thị
Trao đổi với Tuổi Trẻ, bà Trần Thị Mai Trang - trưởng phòng marketing Saigon Co.op - khẳng định ngay từ khâu lựa chọn nhà cung cấp, hệ thống siêu thị luôn ưu tiên chọn những nhà cung cấp đạt chứng nhận GlobalGAP và VietGAP. Tuy nhiên, do các nhà vườn cung ứng chưa đều nên trái cây đạt chứng nhận GlobalGAP và VietGAP chỉ chiếm 40% tổng sản lượng trái cây của toàn hệ thống, ...
Các loại trái cây chủ yếu vẫn là vú sữa, thanh long, dưa hấu đỏ, dưa hấu không hạt, dưa lê hoàng kim...Theo bà Trang, để nâng cao tỉ lệ trái cây có chứng chỉ tại siêu thị, các nhà vườn cần có chiến lược cung ứng rõ ràng, đảm bảo chất lượng (có chứng chỉ) cũng như đáp ứng được nguồn hàng ổn định để cung cấp tới các hệ thống siêu thị. Hiện nay để tạo điều kiện cho các nhà phân phối, Co.op Mart trực tiếp đến các hợp tác xã, nhà vườn để mua nên giá các loại trái cây này thường thấp hơn ngoài thị trường 10-20%, sức mua tương đối ổn định.

<tbody>
</tbody>


Theo ông Đoàn Văn Mỹ, nguyên phó chủ nhiệm Hợp tác xã vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim, cảnh báo: “Nếu không được tổ chức lại sẽ còn nhiều xã viên xin ra khỏi hợp tác xã như tôi”. Sẽ mở rộng GAP
Bà Nguyễn Thị Hồng Thu, giám đốc Công ty TNHH xuất khẩu trái cây Chánh Thu (Bến Tre), cho biết những năm qua doanh nghiệp này chưa dám ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với loại trái cây đạt chuẩn GAP nào. Lý do đơn giản là diện tích những loại trái cây trồng theo tiêu chuẩn này rất ít, sản lượng không bao nhiêu. Đối tác cần mua trái cây này nhưng doanh nghiệp không có để giao.
TS Hòa cũng cho rằng muốn sản xuất GAP bền vững, giúp nông dân yên tâm thì phải mở rộng diện tích canh tác. Có như vậy mới làm ra đủ lượng hàng hóa nhằm ký hợp đồng làm ăn lâu dài với các đối tác nước ngoài. Nhà nước phải đứng ra quy hoạch, đầu tư chứ không thể để dân tự “bơi” được.
Lãnh đạo tỉnh Tiền Giang đã nhìn ra vấn đề này và đã có chương trình hành động ngay từ năm 2012. Ông Cao Văn Hóa, phó giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Tiền Giang, nói năm nay sẽ tập trung mở rộng diện tích trồng cây ăn trái theo tiêu chuẩn GAP đối với các loại trái cây đặc sản của tỉnh. Ngoài ra tỉnh cũng khuyến khích các doanh nghiệp gắn với vùng nguyên liệu và quảng bá mở rộng thị trường... “Có như thế mới mong phát huy được hiệu quả cho chương trình sản xuất nông nghiệp theo quy trình GAP” - ông Hóa nói.
Ông Phạm Văn Dư, phó cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT), nói việc sản xuất nông nghiệp theo tiêu chuẩn GAP là xu thế chung của thế giới, nên VN cũng phải làm, làm càng nhanh, càng nhiều càng tốt. “Chính phủ đã có chủ trương hỗ trợ kinh phí, kỹ thuật cho các mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Tới đây chắc chắn việc mở rộng diện tích GAP sẽ dễ dàng hơn, nhưng đòi hỏi nông dân phải ý thức được tầm quan trọng của GAP và nhiệt tình tham gia”, ông Dư nhấn mạnh.

Nên có chuỗi cung ứng nông sản GAP
Theo bà Võ Mai, nên xây dựng chuỗi cung ứng nông sản GAP. Bắt đầu từ việc Bộ NN&PTNT nên ban hành một loại nhãn mác cho những loại trái cây đã được chứng nhận GAP. Từ đó những loại trái cây nào đã hội đủ tiêu chuẩn canh tác theo quy trình GAP thì được dán nhãn, mác này vào để đưa ra thị trường. Điều này sẽ giúp người tiêu dùng biết được đâu là loại trái cây an toàn, chất lượng và quảng bá được thương hiệu GAP, tránh tình trạng trái cây an toàn GAP bị trộn lẫn với loại trái cây không an toàn như thương lái thường làm hiện nay.
Tiếp đó, các cơ quan chức năng cần tổ chức chợ hay khu vực bán nông sản đã được gắn nhãn GAP trên từng địa phương. Từ đó giúp người sản xuất quảng bá rộng rãi cho người tiêu dùng mua được loại trái cây ngon, an toàn. Muốn như vậy, khi chỉ đạo thực hiện GAP phải làm theo tổ chức tập thể như hợp tác xã, công ty nông nghiệp hay ít ra là tổ hợp tác và phải có nhà máy đóng gói sản phẩm đạt chuẩn.

<tbody>
</tbody>

DŨNG TUẤN
Báo tuổi trẻ
 
GAP là xu thế chung của thế giới
Không đúng đâu.
Ở Mỹ, đồ GAP bao giờ cũng đắt hơn một chút,
nhưng đồ thường cũng phải theo tiêu chuẩn của nước Mỹ.
Có 1 trăm ký thức ăn, thì chỉ 10 ký là đồ GAP thôi.
Phần lớn đồ rau thường hay có GAP, còn đồ thịt cá thì không.
Các trái trên cao như Táo, Cam, hình như rất hiếm có GAP.
*
Ở Mỹ, hình như rau GAP không được bón phân vô cơ thì phải.
Nhìn chung, rau GAP ở Mỹ không được to đẹp như rau thường,
nhưng ăn thì vị ngon hơn. Tôi tự trồng rau thì cũng không to
đẹp như rau chợ, nhưng cũng ngon hơn hẳn. Tôi có bón phân
hoá học, nhưng cách xa ngày hái ăn.
*
Tôi nghĩ, chỉ rau mới sợ độc hại thôi. Các trái trên cây cao, thì
có lẽ ít bị độc hại khi bón phân lắm. Vì vậy, GAP không cần thiết.
*
 


Back
Top