Cây Thanh long (Hylocereus undatus Haw.) có nguồn gốc ở vùng sa mạc thuộc Mêhicô và Colombia, là cây nhiệt đới khô. Nhiệt độ thích hợp cho thanh long tăng trưởng và phát triển là 14-26oC và tối đa 38 - 40oC. Trong điều kiện có sương giá với thời gian ngắn sẽ gây thiệt hại nhẹ cho thanh long.
Với đặc tính sống trên vùng đất có chế độ mưa phân bố không đều, “nắng nhiều mưa ít”, nhiệt độ cao quanh năm, độ ẩm không khí thấp đã và đang gây nhiều khó khăn cho sự phát triển của cây thanh long.
Thanh long có tính chống chịu cao với điều kiện môi trường không thuận lợi như chịu hạn giỏi, tuy nhiên khả năng chịu úng của cây không cao. Do vậy, để cây phát triển tốt, cho nhiều quả và quả to cần cung cấp đủ nước, nhất là trong thời kỳ phân hóa mầm hoa, ra hoa và kết quả. Nhu cầu về lượng mưa cho cây là 800 - 2000mm/năm, nếu vượt quá sẽ dẫn tới hiện tượng rụng hoa và thối quả.
Tuy nhiên, hầu hết nguồn nước trữ tại các hồ chứa là do mưa, phụ thuộc vào thiên nhiên, lúc đầy lúc thiếu hụt. Nguồn nước ngầm được khuyến cáo hạn chế khai thác. Trong khi đó người dân vẫn tưới thủ công cho cây thanh long theo phương pháp tưới phun cầm tay. Cách tưới này thường làm cho đất bị bão hòa nước, tạo ra dòng chảy mặt dẫn đến đất bị rửa trôi các chất màu mỡ hoặc hóa lầy, dẽ đất sau khi tưới. Như vậy việc sử dụng nước bị tiêu hao gây bất lợi cho sản xuất.
Theo kết quả điều tra lượng nước tưới cho cây thanh long của các hộ dân tại Khu Vực Bình Thuận, bình quân cho một vụ nếu tưới nước theo phương pháp thủ công thì tốn khoảng 4.000 - 4.500 m3 /ha/vụ. Tuy nhiên theo ông Trần Minh Tuấn, Phó Giám Đốc Trung tâm Nghiên cứu Thủy nông và cấp nước (Viện Khoa học thủy lợi miền Nam), khi áp dụng kỹ thuật tưới tiết kiệm nước bằng giải pháp tưới phun mưa cho cây thanh long thì lượng nước tưới bình quân chỉ từ 2.000 - 2.500 m3/ha/vụ giảm từ 40 - 50% so với giải pháp tưới thủ công.
Ông Tuấn còn cho biết thêm, về cấu tạo hệ thống tưới phun mưa gồm các bộ phận chính máy bơm dùng hút nước từ hồ, ao, sông suối hoặc bể chứa hay giếng đào. Máy bơm thường dùng là máy ly tâm, có lưu lượng nhỏ và áp lực bơm từ thấp đến trung bình; Đường ống gồm các loại: Ống chính, ống nhánh các cấp, ống tưới. Đường ống chính nối các đường ống nhánh với công trình đầu mối. Đường ống tưới nối với đường ống nhánh.
Các thiết bị xử lý và điều khiển gồm van tay dùng điều chỉnh áp lực bảo vệ an toàn cho đường ống, hệ van điều chỉnh áp lực và lưu lượng trên hệ thống. Chi phí đầu tư cho 1 hệ thống tưới phun mưa dao động từ 35 – 40triệu đồng/ha, tuổi thọ của hệ thống tưới trên 10 năm tùy thuộc vào việc bảo quản và sử dụng thiết bị tưới nông nghiệp Hoa Kỳ.
“Mặc dù giá thành đầu tư ban đầu của hệ thống tưới phun mưa còn cao so với điều kiện kinh tế của người dân. Tuy nhiên, những hiệu quả của hệ thống này mang lại rất lớn như giảm công tưới nước, bón phân và đặc biệt là giảm lượng nước tưới đối với vùng có nguồn nước hạn chế. Do vậy hiệu quả đầu tư sẽ hoàn vốn trong khoảng 5 năm sử dụng”, ông Tuấn nói.
Cũng tại Bình Thuận, Vương Quốc Thanh Long, ông Trần Ngọc Xuân, xã Hồng Thái, huyện Bắc Bình cho biết: “Nhờ sử dụng hệ thống tưới phun mưa cho cây thanh long mà gia đình tôi kiểm soát được lượng nước mà không cần có người can thiệp. Chỉ trong vòng 2 giờ đồng hồ, hệ thống này đã tưới được khoảng 2 ha thanh long của gia đình tôi đảm bảo nước tưới đúng thời điểm thích hợp, mà còn giúp cây quang hợp tốt nhất".
Tưới phun mưa là phương pháp tưới cung cấp nước cho cây trồng từ 1 hệ thống đường ống thông qua các thiết bị tưới xoay và làm ướt vùng đất thuộc phạm vi tán lá và bộ rễ của cây trồng hoạt động. Nhờ kết cấu đơn giản và vận hành tiện lợi nên tưới phun mưa có thể được điều khiển linh hoạt phù hợp với nhu cầu sử dụng nước của cây thanh long theo các giai đoạn sinh trưởng đảm bảo độ ẩm không khí luôn nằm trong khoảng tối ưu giúp cho cây đẻ nhánh, nụ đẹp và trái thanh long luôn căng mọng.
Với đặc tính sống trên vùng đất có chế độ mưa phân bố không đều, “nắng nhiều mưa ít”, nhiệt độ cao quanh năm, độ ẩm không khí thấp đã và đang gây nhiều khó khăn cho sự phát triển của cây thanh long.
Thanh long có tính chống chịu cao với điều kiện môi trường không thuận lợi như chịu hạn giỏi, tuy nhiên khả năng chịu úng của cây không cao. Do vậy, để cây phát triển tốt, cho nhiều quả và quả to cần cung cấp đủ nước, nhất là trong thời kỳ phân hóa mầm hoa, ra hoa và kết quả. Nhu cầu về lượng mưa cho cây là 800 - 2000mm/năm, nếu vượt quá sẽ dẫn tới hiện tượng rụng hoa và thối quả.
Tuy nhiên, hầu hết nguồn nước trữ tại các hồ chứa là do mưa, phụ thuộc vào thiên nhiên, lúc đầy lúc thiếu hụt. Nguồn nước ngầm được khuyến cáo hạn chế khai thác. Trong khi đó người dân vẫn tưới thủ công cho cây thanh long theo phương pháp tưới phun cầm tay. Cách tưới này thường làm cho đất bị bão hòa nước, tạo ra dòng chảy mặt dẫn đến đất bị rửa trôi các chất màu mỡ hoặc hóa lầy, dẽ đất sau khi tưới. Như vậy việc sử dụng nước bị tiêu hao gây bất lợi cho sản xuất.
Theo kết quả điều tra lượng nước tưới cho cây thanh long của các hộ dân tại Khu Vực Bình Thuận, bình quân cho một vụ nếu tưới nước theo phương pháp thủ công thì tốn khoảng 4.000 - 4.500 m3 /ha/vụ. Tuy nhiên theo ông Trần Minh Tuấn, Phó Giám Đốc Trung tâm Nghiên cứu Thủy nông và cấp nước (Viện Khoa học thủy lợi miền Nam), khi áp dụng kỹ thuật tưới tiết kiệm nước bằng giải pháp tưới phun mưa cho cây thanh long thì lượng nước tưới bình quân chỉ từ 2.000 - 2.500 m3/ha/vụ giảm từ 40 - 50% so với giải pháp tưới thủ công.
Ông Tuấn còn cho biết thêm, về cấu tạo hệ thống tưới phun mưa gồm các bộ phận chính máy bơm dùng hút nước từ hồ, ao, sông suối hoặc bể chứa hay giếng đào. Máy bơm thường dùng là máy ly tâm, có lưu lượng nhỏ và áp lực bơm từ thấp đến trung bình; Đường ống gồm các loại: Ống chính, ống nhánh các cấp, ống tưới. Đường ống chính nối các đường ống nhánh với công trình đầu mối. Đường ống tưới nối với đường ống nhánh.
Các thiết bị xử lý và điều khiển gồm van tay dùng điều chỉnh áp lực bảo vệ an toàn cho đường ống, hệ van điều chỉnh áp lực và lưu lượng trên hệ thống. Chi phí đầu tư cho 1 hệ thống tưới phun mưa dao động từ 35 – 40triệu đồng/ha, tuổi thọ của hệ thống tưới trên 10 năm tùy thuộc vào việc bảo quản và sử dụng thiết bị tưới nông nghiệp Hoa Kỳ.
Cũng tại Bình Thuận, Vương Quốc Thanh Long, ông Trần Ngọc Xuân, xã Hồng Thái, huyện Bắc Bình cho biết: “Nhờ sử dụng hệ thống tưới phun mưa cho cây thanh long mà gia đình tôi kiểm soát được lượng nước mà không cần có người can thiệp. Chỉ trong vòng 2 giờ đồng hồ, hệ thống này đã tưới được khoảng 2 ha thanh long của gia đình tôi đảm bảo nước tưới đúng thời điểm thích hợp, mà còn giúp cây quang hợp tốt nhất".
Tưới phun mưa là phương pháp tưới cung cấp nước cho cây trồng từ 1 hệ thống đường ống thông qua các thiết bị tưới xoay và làm ướt vùng đất thuộc phạm vi tán lá và bộ rễ của cây trồng hoạt động. Nhờ kết cấu đơn giản và vận hành tiện lợi nên tưới phun mưa có thể được điều khiển linh hoạt phù hợp với nhu cầu sử dụng nước của cây thanh long theo các giai đoạn sinh trưởng đảm bảo độ ẩm không khí luôn nằm trong khoảng tối ưu giúp cho cây đẻ nhánh, nụ đẹp và trái thanh long luôn căng mọng.
