Xem ra bạn chỉ thích nhà kính, mà không hiểu nhà kính để làm gì,
và nhà kính có những gì không có lợi, nguy hiểm cho cây trồng.
Sau khi có hiểu biết vỡ lòng như thế rồi, thì mới tự mình thiết
kế đưọc theo từng hoàn cảnh.
*
Trước hết, tôi nói về nhà kính để làm gì. Nhà kính để trồng cây
xanh, nhận năng lượng ánh sáng mặt trời mà sống. Nó là một môi
trường cách riêng với hoàn cảnh xung quanh. Phần lớn nhà kính là
ở vùng ôn đới, trồng được cây khi nhiệt độ nơi đó thấp hơn độ đóng
băng tan đá tự nhiên. Ở nhiệt độ này, nhựa cây đông cứng, không
chảy được, nên cây hoặc là chết, hoặc là ngừng hoạt động trao đổi
chất. Nhờ có môi trường cách riêng, trong nhà kính có thể có nhiệt
độ cao hơn độ đóng băng, nên cây trồng mới trao đổi chất được.
*
Sau đó tôi nói về yêu cầu của nhà kính. Vì lý do trên, nhà kính
phải có ít nhất 2 điều kiện: bên trên trong suốt để ánh nắng mặt
trời dễ dàng xuyên qua được, và bên dưới phải không thông không
khí với bên ngoài, để nhiệt độ bên trong không bị ảnh hưởng của
nhiệt độ bên ngoài.
*
Sau đó, tôi bàn đến những nguy hiểm có thể xảy ra với cây trồng
trong nhà kính. Ở các nước vùng ôn đới (dưới vành đai bắc cực và
nam cực, và trên vành đai nhiệt đới, ngang với đỉnh Hà Giang miền
bắc Việt Nam ta) kể cả China, Mỹ, và Liên Xô, là những nơi có cây
xanh mọc, nhà kính thường chỉ xài hai tháng trước khi tuyết tan,
và không còn sương muối nữa. Thời gian đó, người ta ươm cây giống
để khi ấm lên, mang cây đã lớn ra ruộng trồng ngay, sớm hơn cây
mọc tự nhiên được 2 tháng, năng suất được hơn 2 tháng. Sau đó,
nhiệt độ trong nhà kính quá cao, cây trồng trong nhà kính sẽ chết
vì nóng quá, hay còi cọc không lớn được, mà tốn quá nhiều nước tưới.
Vả lại, bên ngoài cây cối đã mọc tốt được rồi, việc gì phải cần đến
nhà kính nữa? Nhà kính có đặc điểm nhiệt độ bên trong bao giờ cũng
cao hơn nhiệt độ bên ngoài, vì nhiệt theo ánh nắng xuyên vào trong
nhà kính thì không thoát ra được. Khi trời còn băng giá, thì điều
đó có lợi cho cây trồng, nhưng khi trời ấm, thì đó là mối nguy cho
cây trồng.
*
Tiếp theo, tôi nói về những thiết bị căn bản của một nhà kính:
1- Nóc phải trong suốt. Theo truyền thống, nóc là một khung sắt
để chịu được sức nặng của kính, mà không to quá, chắn ánh nắng
mặt trời. Bây giờ có ni lông trong suốt, nên khung có thể bằng
nhôm. Tuy vậy, mái ni lông không bền. Cứ vài năm thì gió bụi làm
nó sờn mặt đi, không trong suốt nữa, che chắn mất ánh nắng mặt
trời, nên phải phá bỏ đi mà lợp lại.
*
2- Phần tường bên trên, cũng phải làm trong suốt, vì nếu đặc tịt
như tường thường, thì khi mặt trời xế (sáng sớm đến 9-10 giờ
trưa, và chiều từ 3 giờ trở đi) tường sẽ chắn ánh sáng chiều vào
cây. Vì thế, phần tường bên trên, cũng phải làm khung thép lồng
kính, hay lợp nilon trong suốt, và vài năm phải thay lợp lại.
*
3- Phần tường bên dưới, tuỳ theo cây trồng, có thể thấp tịt mặt
đẩt (trông rau muống chẳng hạn) có thể cao nửa mét nếu trông
cây cao như cây Thầu Dầu, Cam, vân vân).
*
4- Lò sưởi: lò sưởi cần thiết khi trời trở lanh và gió thổi mạnh.
Gió thổi làm bay nhiệt đi, nên cần phải có lò sưởi. Lò sưởi có thể
đốt bằng hơi dầu mỏ, khí than, hay tiện nhất là điện mặc dàu chạy
điện thì đắt nhất. Cớ nhà kính rộng 10 mét, dài 30 mét thì cần một
lò sưởi đun một nồi nước đường kính gần 1 mét, cao hơn 1 mét.
*
5- Máy quạt: máy quạt giúp điều hoà nhiệt độ khắp nhà kính, không
để gần lò sưởi thì nóng quá, xa lò sưởi thì lạnh quá. Cỡ nhà kính
rộng 10 mét, dài 30 mét thì cần 2 quạt máy cỡ 2 sức ngựa, đường
kính cánh quạt chừng 1 mét.
*
6- Hệ thống điều khiển tự động. Hệ thống này đo nhiệt độ trong nhà
kính, và tự bật lò sưởi hay bật quạt, theo nhiệt độ khống chế đã
định trước. ví dụ, nhà kính tôi xài thì nhiệt độ thấp nhất là 18
độ, nhiệt độ cao nhất là 30 độ.
*
7- Nhân viên làm việc phải có mặt. Nhà kính tôi xài không có nhân
viên. Đó là nhà kính của một cơ sở nhà nước tài trợ để khuyến
khích nhân dân trồng cấy các mảnh vườn công cộng trong thành phó.
Ai muốn xài nhà kính, thì phải đăng ký và trả tiền. Tiền trả là
4 chục đôla năm nay. Năm ngoái 30 đôla. Ba năm trước chỉ 20 đô la
thôi. Diện tích mỗi người đăng ký bằng một chiếc chiếu. Ai tự lo
cho diện tích của mình. Giữa tháng Sáu này, nhiệt độ bỗng dưng trở
nóng phá kỷ lục xưa nay, lên tới 40 độ. Hai máy quạt chạy hết công
suất, nhưng nhiệt độ bên trong vẫn hơn 45 độ. Ở nhiệt độ này, cây
được che nắng và tưới nhiều nước thì vẫn không sao. Tuy vậy, nhiều
người không đến thăm luôn luôn, nên 2 ngày mới đến một lần, thì
các cây giống bị thiêu chết hết. Cây giống gieo trong khay, từng
hốc chỉ bằng chén hạt mít, và chén vại thì chết, nhưng gieo trong
khay lớn, mỗi hốc bằng chén ăn cơm, thì cây chỉ bị cháy ngọn, còn
phần thân và rễ thì vẫn sống, và sau đó khôi phục lại được.
*
Đó là nói về nhà kính đạt tiêu chuẩn. Ngoài ra, còn nhiều nhà kính
nhỏ tự làm nữa. Cỡ nhỏ nhất bằng cái khay, bên trên là một cái nắp
nhựa cứng trong suốt, cao 10 centimet. Nhà kính này chỉ đủ sức giữ
ấm cho cây khi bên ngoài tuyết đã tan, nhiệt độ dưới 10 độ. Hạt
giống phải ủ trong nhà tới khi nảy mầm mới đưa ra ngoài hứng ánh
nắng mặt trời. Nếu không kịp đưa ra, hạt giống sẽ thành giá hết.
Nếu đưa ra sớm, hạt lạnh quá không nảy mầm, hoặc nảy mầm ít, và không
đều, cây nảy mầm trước, cây nảy mầm sau.
*
Cỡ nhà kính bằng chuồng gà, cao ngang đầu người, thì trồng được các
cây mùa rét, như rau Đà Lạt: xà lách, súp lơ, cà rốt, xu hào, trong
khi bên ngoài vẫn còn băng tuyết, nhiệt độ xấp xỉ zero. Nhà kính này
chẳng có máy sưởi máy quạt chi cả. Có người trồng bông thược dược,
bông cúc để bán. Đến hè, nhà kính này mở toang cửa ra, vì các tường
của nó đều là cánh cửa sổ cả, và trồng trọt như thường. Nhà kính này
làm toàn bằng kính, rất bền, không bao giờ lợp lại. Vì thế chủ nó tận
dụng trồng cấy cả mùa hè, chứ không đóng cửa bỏ không như các nhà kính
khác.
*
Mong rằng kiến thức căn bản này giúp bạn tự thiết kế nhà kính được
cho mình. Đối với tôi, tôi có thể thiết kế bất cứ nhà kính nào.
*
Nhà kính này để ươm cây sớm được vài tuần lễ trước khi tan giá:
*
*
*
Nhà kính này có thể ươm cây sớm được hơn 1-2 tháng trước khi tan giá:
*
*
*
Đó là các nhà kính mini, không có hệ thống quạt và sưởi, nên cần
phải có ngưòi làm coi sóc luôn luôn, giá từ 5 nghìn đôlâ trở xuống.
Để tiện cho bạn, bạn có thể tìm trên Internet nhiều mẫu nhà kính cỡ
nhỏ để xài riêng cho nhà mình với từ khoá "green house for sale."
*
Còn có điều gì cần hỏi nữa, cứ hỏi. Tôi sẽ trả lời.
*
