Ở Trung Quốc, là nước cộng sản, nhà nước là chủ, nông dân làm thuê.
Tôi có bà con ở Quảng Đông, trong chiến tranh biên giới, chạy từ
ViệtNam về, đang sống trong nông trường trồng mía. Nhà nước bao tất
cả, kể cả nhà ở, bán gạo cho vói giá nhà nước, cho tiền lương hàng
tháng, đủ thỉnh thoảng mua thịt nhắm rượu. Mùa Xuân trồng ngọn mía
xuống, rồi ngày ngày đi làm cỏ trên phần đất mình nhận về trồng thuê.
Khi có rầy, tự khắc cán bộ gọi loa công cộng cho mình đên kho lĩnh
thuốc trừ sâu và bình xịt. Nếu không kịp, thì cán bộ đến tận nhà đốc
thúc đi làm ngay. Khi đến ngày, loa công cộng cũng gọi đến nhà kho
lấy phân đi rắc. Mía cao lớn đến đâu, thì loa công cộng cũng gọi đi
bóc lá mía. Khi thu hoạch, loa công cộng cũng giục đi nhổ mía, bó lại
và mang đi cân, ghi sổ. Theo sổ đó, mía nhân với giá quy định, ra số
tiền. Tiền này trừ các khoản tiền lương và tiền gạo, số còn lại, mình
sẽ được tiền mặt cho cả năm vừa qua.
*
Năm 1986, một người trồng mía 7 hecta, cuối năm được 2 đến 5 nghìn
Nhân dân tệ, tuỳ theo có chịu khó làm cỏ, bón phân, phun thuốc rầy,
bóc lá hay không. Lúc ấy 5 nghìn Nguyên là một món tiền rất lớn,
tha hồ mua sắm TV tủ lạnh trong nhà.
*
Năm 1990, giá mía sụt thê thảm, còn rẻ hơn giá củi ngoài chợ. Mình
là người trồng mía thuê, người ta nắm đầu mình, đầu vào, đầu ra,
muốn cho mình sống chết, trong tay người ta, liệu còn có thể mang
mía bán cho ai? Chẳng biết năm ấy, cuối năm, còn được đồng nào không?
*
Chuyện hợp đồng bao mua ở ViệtNam, từ lâu nay vẫn là chuyện không
thể giải quyết được. Có nơi có chỗ bà con nông dân mang hàng ra bán
ngoài chợ, bỏ mặc ngưòi hợp đồng không có hàng mua. Cũng có nơi có
lúc chủ hợp đồng dìm giá, bà con không bán được ở dâu, dành bán rẻ
cho chủ hợp đồng với giá thấp hơn tiền thuê người thu hái, hay là
đốn bỏ hoa màu làm phân xanh cho đỡ tốn tiền thu hái. Để giải quyết
chuyện này, phải có pháp luật đứng đằng sau hợp đồng. Ai không theo
hợp đồng sẽ phải bị bồi thường. Ví dụ năng suất là 100 tấn, giá
mỗi tấn 10 đồng, thì người chủ hợp đồng mua phải trả 1 nghìn dồng,
trừ chi phí 5 trăm, thì người trồng chắc chắn được 5 trăm biết trước.
Vì vậy người ta mới chịu ký hợp đồng. Nếu không may mất mùa, chỉ
được 70 tấn thôi, thì người trồng còn được 2 trăm. Nếu được mùa
được 120 tấn, thì người trồng được 7 trăm. Vì có pháp luật, ngưòi
bao mua không thể hạ giá được, nên người trồng yên tâm làm hợp
đồng.
*