Qua tìm hiểu về các phương pháp xác định giới tính gà, tôi thấy có hai cách đáng tin cậy với tỷ lệ chính xác cao bao gồm: lai tạo theo đặc điểm giới tính (sex-link) và xem huyệt (vent sexing). Lai tạo theo đặc điểm giới tính nghĩa là tận dụng các đặc điểm gắn liền với giới tính và lai làm sao để mái và trống khác nhau một cách rõ rệt. Một ví dụ phổ biến mà chúng ta thường thấy trên mạng là lai theo đặc điểm phát triển lông cánh. Gà mái: lông cánh mọc nhanh, dài và so le, gà trống: lông cánh mọc chậm, ngắn và đều. Người bình thường chỉ cần coi sơ là xác định được, chẳng cần đến trình độ chuyên gia. Tuy nhiên, sự khó khăn nằm ở phần lai tạo, bạn phải có các dòng gà thuần, cụ thể là các dòng gà lông cánh mọc nhanh và lông cánh mọc chậm. Điều kiện như vậy chúng ta không hề có (trừ phi bạn nhập gà giống). Sẽ nhầm lẫn khi cho rằng có thể áp dụng công thức xem cánh cho bất kỳ bầy gà nào!
Như vậy, phương pháp khả thi nhất dành cho người nuôi gia cầm ở ta là xem huyệt. Thông thường, học viên phải tham dự các khóa huấn luyện và thực hành trước khi đạt mức thành thạo. Theo tiến sĩ Nakayama “Hầu hết người nuôi và ấp gà không thể học phương pháp này và phải trả tiền để các chuyên gia thực hiện công việc”. Tuy nhiên, ông cũng khẳng định nhiều người có thể tự học một cách thành công qua hình ảnh và tài liệu. Dưới đây là một số thông tin mà chúng tôi sưu tầm được, hy vọng có thể giúp ích cho các bạn.
Thao tác
Gà con mới nở sau vài giờ được đem ra lựa. Học viên giữ gà bằng tay trái (với người thuận tay phải) và bóp nhẹ để vắt phân dư trong ruột vào một ca nhựa, nhờ vậy việc quan sát sẽ thuận lợi hơn. Dùng tay phải, ấn nhẹ ngón cái và ngón trỏ để huyệt lòi ra. Bạn sẽ nhìn thấy mấu sinh dục (“eminence” hay “bead”) cỡ đầu cây kim. Cần xác định thật nhanh bởi ấn huyệt lòi ra quá lâu sẽ không tốt. Gà mái thường được thảy qua khay bên phải và gà trống khay bên trái (khay trống thuận tay hơn). Các thiết bị phụ trợ bao gồm đèn 200 W và kính lúp.
Hình mô tả cách giữ gà bằng tay trái và vén huyệt bằng tay phải.
Ấn nhẹ cho huyệt hơi lồi ra:
Video mô tả chuỗi thao tác: bắt gà, vắt phân, vén huyệt, xác định, thảy vào khay, phối hợp hai tay.
[youtube]bMF9YnQBCkg[/youtube]
Biến thể
*Canfield (1941) liệt kê các biến thể mấu sinh dục sau khi nghiên cứu 10 ngàn cá thể ở một trại gà công nghiệp (mỗi bên 9 biến thể):
- Gà trống:
a & b 64.32%,
c 7.85%,
d & d’ 0.58%,
e & f 20.53% ,
g & h 3.41%.
- Gà mái:
a & b 57.22%,
c, c’ & d 16.98%,
e & f 24.52%,
g & h 1.27%.
*Carlson (1986) tái khẳng định khi đánh giá về gà trống:
d’ “khá hiếm”,
g “hiếm” và
h “cực hiếm”. Với gà mái,
a & e “bẹt chuẩn mực” và
c’ “khó xác định nếu lồi nhiều”.
*Các dạng phổ biến nhất là
a & b ở cả hai bên. Các dạng
f & g ở gà trống dễ nhầm với gà mái (<25%). Các dạng
c & c’ ở gà mái dễ nhầm với gà trống (<17%).
Quan sát
*Trước hết, bạn cần xác định hai vành hay thùy (lobe) ở phía dưới mỗi hình. Điểm khác biệt giữa trống và mái là mấu sinh dục. Nó nằm chính giữa hai thùy (1) hay hơi xích lên trên (2).
*Bây giờ bạn nghiên cứu đến mấu sinh dục. Ở gà trống, nó hơi tròn và căng lên như hòn bi.
*Ở gà mái, nó hơi nhọn như chóp cây thông hoặc bẹt.
*Thông thường, mấu sinh dục của gà trống to hơn. Đôi khi, mái hoặc trống có đến 2 mấu. Nếu rơi vào trường hợp khó xác định (thường hiếm), chúng ta có thể tách riêng và khảo sát kỹ lưỡng hơn.
*Qua thử nghiệm thực tế, sau khi được hướng dẫn như trên, học viên mới đạt tỷ lệ chính xác đến 84%.