Nếu bạn đã nghiên cứu sách báo rồi, thì khỏi cần học hỏi kinh nghiệm nữa,
vì gấc là cây rất dễ mọc, dễ trồng.
*
Xin kể kinh nghiệm trồng gấc nhà tôi: Tôi nhặt được cây gấc đã mọc rồi
từ trong đống rác, cao chưa đầy 1 gang, mới chỉ 2-3 lá, vào đầu Xuân.
Có lẽ ai ăn xôi Gấc xong đổ rác ra bãi rác mà nó tự mọc lên. Nghe nói
hạt gấc đồ xôi xong thì mới mọc, chứ không thể mọc mà không qua đồ xôi.
Nói như thế thì từ cổ xưa chưa có người biết đồ xôi Gấc mà ăn, thì hạt
nó mọc làm sao được?
*
Tôi trồng nó ở sau nhà, cạnh một cây Táo hạt, bên cạnh chuồng Lợn. Năm
đầu tiên nó đã leo lên trên cây Táo, và có hơn chục trái. Hái hết trái
thì nó lụi đi, và nghe bà con, tôi chặt cách mặt đất 2 gang. Rễ nó mọc
sâu trong đất, và ăn ngầm vào dưới chuồng lợn, chắc là hút chất của
cứt đái lợn chảy ra góc dưới và thấm xuống đất. Năm thứ 2 mùa Xuân nó
mọc lại, và mùa Hè cho hơn 3 chục trái, phủ kín cây Táo, làm cây Táo
chết vì không có nắng. Diện tích chừng 3X3 mét = 9 mét vuông. Cứ mùa
Đông là tôi chặt cách mặt đất 2 gang. Gốc nó to phình ra hình chóp,
nơi sát đất đường kính hơn 1 gang, trên chóp có 3-4 cuộng mình mới cắt.
Sang năm thì nó lại mọc mầm ra từ chóp này, mình chỉ chừa lại 3-4 cuộng
đẹp nhất và xa nhau cho mọc lên, còn các mầm khác thì cắt hết. Các cuộng
năm ngoái thì khô dần rồi rụng lúc nào không để ý nữa. Gốc già thì màu
trắng nhạt sần sùi, còn mầm mọc lên thì xanh thẫm như màu lá Gấc, dần
dần cũng sần sùi, và trắng dần.
*
Hoa Gấc màu trắng, cánh hoa có sọc nổi, thò ra ngoài 2 lá đài màu xanh
hình vỏ trai úp che chở cho bông bên trong. Tôi chưa bao giờ nhìn vào
trong hoa Gấc, vì cây Táo trồng hạt cao quá, phải bắc ghế mới với tới
hoa trái Gấc. Tôi đoán Gấc là cây có bông lưỡng tính, vì bông nào cũng
giống bông nào, không như bắp ngô là bông cái, còn cờ ngô là bông đực
khác hẳn nhau. Cây Gấc nhà tôi có hơn 50 bông, mà cuối cùng chỉ được
hơn 3 chục trái chín thôi. Trái nào cũng to bằng trái nào. Tôi không theo
dõi kỹ nên không rõ vì sao mà 2 chục bông bị teo, hay có ra trái, mà sau
đó trái teo đi, teo lúc trái lớn chừng nào? Người ta đồn rằng Gấc có cây
đực cây cái. Nghe thế tôi tự hỏI, cả làng mình có ai trồng cây Gấc đực
để thụ phấn cho cả làng không? Tự hỏi thì tự trả lời, có mà ăn cơm nhà
mà vác ngà voi, hay vác tù và cho hàng Tổng. Ăn có mời, mà làm thì có
khiến. Chẳng ai thừa diện tích mà trồng một cây Gấc đực không có trái,
trong khi người ta trồng Gấc ít ra cũng có 3 chục trái. Cách đây mấy
tháng, đi thăm chị họ tôi ở California, thấy bà con cho nhau hạt Gấc,
nói rằng Gấc có cây đực cây cái. Về nhà điều tra trên Internet cũng thấy
viết như vậy . Thôi, chẳng buồn tranh luận cho mệt, bạn cứ nghe tôi, cây
Gấc nào không ra trái, thì cứ chặt phăng đi, tiết kiệm diện tích trồng
cây có trái . Còn Gấc đực, thì nhờ Trời, khỏi cần mình phải lo.
*
Gấc chín thì có một loại ruồi vàng - hình thù như ruồi, nhưng màu vàng
óng ánh rất đẹp. Ruồi này hay chích các trái bầu, bí, mướp và gấc . Nó
cũng chích Tằm chín đang làm kén làm Tằm chết ngay, không ra kén được .
Nó cũng chích Trầu, Bò, Lợn, và cả Người nữa. Mình đang tắm - tôi hay
tắm ở hồ ao - da thịt thơm, nó chích hút máu đau lắm, mà vỗ thì chết
ngay, bay không kịp. Nó chích vào Gấc chưa chín, thì trái đó hỏng ngay .
Nó chích vào trái chín, thì nở ra giòi lúc nhúc, ăn cùi gấc vàng bên
ngoài, không hề dám chạm vào cùi đỏ bọc quanh hạt. Thì ra cùi đó có độc
và mùi vị không thể ăn được, mà ta dám ăn, lại còn dám trả nhiều tiền
mà mua nữa chứ. Thấy có giòi, cũng đừng ghê tởm, mà vẫn ăn cùi đỏ bọc
quanh hột như thường. Có lẽ cùi vàng này nuôi lợn được, mà tôi chưa bao
giờ thử.
*
Nhà tôi ngoài bắc, mùa đông lạnh lắm, Gấc và Sắn dây úa tàn, nhưng không
biết ở miền Nam thì Gấc có mọc quanh năm không, và ra bông trái ra sao?
*
Bạn nếu trồng Gấc, nên làm giàn vững chắc cho nó, như cọc xi măng, còn giàn
bằng ống nước, chứ để mọc trên cây vải thì ánh nắng sẽ không đều, không tận
dụng hết ánh nắng mặt trời.
*