Tôi xưa nay chưa hề bón phân vi sinh bao giờ.
Phân hóa học NPK bón thẳng xuống đất, và cây
hút được ngay, không cần sinh vật như bác Mục
Tử nói đâu. Phân đạm N gồm có Ni tơ rát và
A môn, là 2 loại tan rất mạnh và tan hết trong
nước. Ngày xưa, nhà máy phân đạm Hà Bắc làm ra
phân đạm 2 lá, tức là có cả Ni tơ rát cả A môn
trong một phân tử, gọi là Nitorat Amon. Nó cũng
là chất làm bom mình, nổ rất mạnh. Phân Kali
cũng tan rất mạnh và tan hết. Chỉ có phân Phốt
phát thì có loại tan và có loại không tan. Loại
không tan này được khai thác trên núi Lạng Sơn,
bán cho bà con chất như một đống đất. Khi rắc
bón, rễ cây ăn dần phân phốt phát này. Ở Mỹ,
người ta đúc nó ra những cái cọc để đóng xuống
mặt đất quanh các cây ăn trái. Vài tháng sau thì
các cọc này bị tiêu hết. Tôi trồng rau, mua NPK
ngoài tiệm, thì chúng chỉ có 10-10-10 thôi, vì
trộn vào các chất độn và chất hãm, để chúng tan
ra chậm. Nếu vừa rắc trên mặt đất trồng rau mà
gặp cơn mưa lâu, thì bị tan gần hết, nên chỉ
vài ngày là hết phân. Nếu không mưa, mà mình
tưới, thì số nước quá ít, phân tan cũng rất ít,
phải 2 tuần lễ thì mới hết phân. Cũng vì thế,
tôi trồng rau sau 4-5 ngày, thì cây rau bén rễ,
và tôi rải phân ngay. Sau 2 tuần, thì phân bị
tiêu hết, tôi chỉ tưới nước lã, và cây rau ăn
phân chuồng tôi trộn từ trước, tuy không tốt
bằng NPK, nhưng cũng tốt hơn nhiều so với đất
cằn cỗi, và vì thế, đến lúc hái ăn, tôi không
ăn phải NPK đã bón. Như vậy, lúc hái ăn, rau của
tôi có cứt ngựa trong đó. Tôi không ăn chất hóa
học, nhưng lại ăn cứt ngựa. Tôi biết rõ và chắc
điều này. Ngày xưa tôi cũng đã từng nuôi ngựa
kéo xe và bò kéo xe, và lấy cứt để bón cho rau
trồng. Tôi biết bò ngựa thả chăn không bao giờ
ăn cỏ mọc lên từ những đống cứt bò, cứt ngựa,
mặc dàu cứt đã cũ rồi. Từ xa nhìn bãi cỏ, thấy
cỏ bị gặm trụi sát gốc, nhưng đôi chỗ thấy cỏ
mọc lum lum, xanh tốt, thì đó là những chỗ có
cứt bò. Không con nào gặm cỏ, nên chúng mới tốt
hơn chỗ cỏ xung quanh. Vườn rau bón phân chuồng,
bò ngựa trâu nếu lạc vào, cũng không bao giờ
ăn rau, mặc dàu chúng ăn rau muống nếu mọc hoang
ngoài đồng hay bờ ao. Phải là người sống giữa
thiên nhiên mới biết điều này. Tuy vậy, tôi vẫn
ăn rau mình bón phân chuồng, và khi tôi bán rau
tôi cũng không hề nói chuyện bò ngựa của tôi
không chịu ăn rau tôi trồng.
Tôi luôn luôn giữ mùn trong đất để đất xốp và
thông thoáng, giữ được ẩm khỏi bốc hơi, nhưng
thấm nước xuống để độ ẩm điều hòa, không quá
ướt trên mặt mà ở dưới bị khô. Mùn đó là ở phân
chuồng và phân xanh. Thực tế, tôi trộn phân ở
chuồng ngựa. Phân này có lẫn rất nhiều cỏ mà ngựa
chưa ăn hết, và mùn cưa, vỏ bào vụn người ta rắc
vào chuồng ngựa cho khô ráo khỏi cứt đái ngựa.
Mặc dàu gọi là phân chuồng, nó rất ít có chất đạm,
nên tôi trồng rau, vẫn phải bón NPK.
Tôi xưa ở Việt Nam chưa từng có ai bón phân vi
sinh cả. Ngày nay tôi làm vườn ở Mỹ, cũng không
thấy có bán phân vi sinh ở tiệm. Có lẽ tôi bị
lạc hậu, và tôi sẽ tìm hiểu để học cái món phân
này sau.
Đây là vườn rau của tôi đã bón NPK 10 ngày trước.