Con bò mông nhọn đó là vì khá gầy. Gầy là
vì thiếu ăn, mà bê con bú nhiều quá. Tuy
vậy, bộ khung nó cũng tốt. Nó cũng là một
con bò cái trên trung bình. Chỉ cần coi nó
có già quá không. Nếu đời nó đã đẻ được 4
hay 5 bê rồi, thì không đẻ được nữa. Bò
cái làng tôi, nhiều con mông còn nhọn hoắt
hơn nữa kia. Bò cái có tuổi, rất khó béo
mập, mặc dàu ăn uống cũng đầy đủ như những
con bò cái trẻ khác.
Có người vạch răng để coi bò có già không,
nhưng cách coi đó không chính xác, vì bò
ăn rơm nhiều thì răng mòn hơn bò ăn cỏ.
Có người coi cổ bò để xem già trẻ. Cách
này cũng chỉ đúng tàm tạm thôi. Bò già
thì cổ hõm hơn bò non. Tuy thế, bò mà cổ
hõm quá, thì già lắm rồi, việc gì phải coi
nữa. Mà khi cổ chỉ hơi hõm, thì khó biết
già trẻ. Người nghèo thì bò nào cũng nuôi.
Chỉ khi thấy nó không đẻ, thì mới biết, và
đã thiệt mấy tháng nuôi chẳng được lợi gì.
Tốt nhất mình nên mua bò nái từ khi còn là
bê tơ, thì biết chắc nó còn đẻ được nữa không.
Tôi sống và làm việc ở Tuy Hòa hơn 1 năm.
Vốn là người bắc nuôi bò ngựa, nên tôi khoái
bò Tuy Hòa lắm. Ngựa Tuy Hòa thì dở ẹt. Vừa
nhỏ, vừa yếu. Tôi rất lấy làm lạ là sao bà
con có nghề nuôi ngựa kéo xe. Nghề này chỉ
có ở ngoài bắc dưới chế độ bao cấp thôi chứ.
Có điều kiện mà cứ bám nghề này thì làm sao
khá lên được? Còn nghề nuôi bò Tuy Hòa thì
hay lắm. Cứ mua những con bò kéo xe thải ra
thì được giá rẻ lắm. Tuy Hòa có nhiều bò thịt,
nên thịt bò Tuy Hòa rẻ hơn Sai Gòn rất nhiều.
Bò kéo xe thải ra thì rất rẻ, vì chúng gầy,
giết thịt chẳng được mấy. Đem mấy con này lên
miền ngược, đổi lấy bò non trẻ. Cứ 2 con bò
thải thi lấy 1 con bò non. Người thượng khoái
con số gấp đôi, vì 2 con bò gày này, một năm
sau sẽ béo tốt trở lại, và họ bỗng nhiên lãi
gấp đôi. Người Tuy Hòa thì khoái một con bò
béo, giá tiền hơn 2 con bò gày. Đó là chuyện
40 năm về trước. Bây giờ chắc buôn bán ngon
hơn nhiều.Bò bị cận huyết là cách điều hành của bạn thôi.
Kế hoạch của tôi là: nuôi bò đực, bò cái, và bán
bê con. Vì thế không thể cận huyết được. Bê con
bán đi rồi, thì nó không thể phối với bố nó được.
Đàn bò bố và mẹ là cố định, không đổi suốt 4-5 năm.
Kế hoạch này là vì vốn nhỏ, làm ăn tà tà, không
có chí hướng mở rộng thêm.
Nếu bạn giữ bê lại, thì số bò mẹ tăng thêm lên,
kế hoạch chuồng trại và cho ăn phải thay đổi.
Kế hoạch này phải có nhiều tiền mới làm được.
So sánh 2 kế hoạch, thì kế hoạch giữ cố định đàn
bố mẹ là ở những trang trại đã ổn định, khó hay
không thể bành trướng được. Kế hoạch thêm bò nái
là ở những trang trại đang phát triển. Kế hoạch
nào cũng có cái khó riêng. Vậy, mình phải tìm cách
dung hòa những khó khăn, và đổi đực giống cũng là
điều cần thiết.
Bò Tuy Hòa là bò ta. Vì thế, nó thích hợp với hoàn
cảnh của bạn về nhiệt độ và thức ăn. So với các
giống bò ta ở ngoài bắc, thì nó to hơn. To hơn mọi
chiều: chiều dài, chiều rộng hông, rộng ức, chiều
sâu từ vai xuống ngực. Tỷ lệ nạc của nó cũng khá,
trong khi bò bắc chủ yếu là da và xương. Điều đó
cho thấy bò Tuy Hòa lớn nhanh, rất lợi cho chăn nuôi.
Bạn nên tham khảo với cán bộ thú y và chăn nuôi để
họ cho ý kiến. Nhà quê tôi ở ngoài bắc, không ai biết
bò Tuy Hòa, nhưng bò giống đều là bò lai nước ngoài.
Lúc ấy tôi còn trẻ, và nghèo, không có tiền nuôi bò,
nên không tìm hiểu bò giống, mà chỉ biết người ta vẫn
nuôi như vậy thôi.