<TABLE class=contentpaneopen><TBODY><TR><TD class=contentheading width="100%"><TABLE cellSpacing=5 cellPadding=2 width="100%"><TBODY><TR><TD colSpan=3>
Kỹ thuật nhân giống trồng cây ăn quả
</TD></TR><TR><TD class=label noWrap>Dạng tài liệu</TD><TD width=2>:</TD><TD width="100%">Bài trích bản tin </TD></TR><TR><TD class=label noWrap>Ngôn ngữ tài liệu</TD><TD width=2>:</TD><TD width="100%">Tiếng Việt</TD></TR><TR><TD class=label noWrap>Tên nguồn trích</TD><TD width=2>:</TD><TD width="100%">Nông thôn đổi mới</TD></TR><TR><TD class=label noWrap>Dữ liệu nguồn trích</TD><TD width=2>:</TD><TD width="100%">2004/Số 29/Cách làm ăn mới</TD></TR><TR><TD class=label vAlign=top noWrap>Đề mục</TD><TD vAlign=top width=2>:</TD><TD vAlign=top width="100%">68.35 Trồng trọt </TD></TR><TR><TD class=label noWrap>Từ khoá</TD><TD width=2>:</TD><TD>kỹ thuật nhân giống ; cây ăn quả </TD></TR><TR><TD class=label colSpan=3>Nội dung:</TD></TR><TR><TD width="100%" colSpan=3>
1. Phương pháp chiết cành.
Chiết cành là tạo ra sự mọc rễ ở cành để có cây con đem trồng.
Sự chiết cành dựa vào tập tính của cây là: Rễ cây hút thức ăn trong đất gồm các hợp chất hữu cơ, các muối khoáng. Các chất này (gọi là nhựa nguyên) được vận chuyển đưa lên lá. Nhờ ánh sáng mặt trời, lá được quang hợp, nhựa được vận chuyển đến các bộ phận của cây. Khi ta cắt khoanh vỏ cành, nhựa bị chặn lại, nên các mô tế bào sùi ra thành một lớp rễ. Vì vậy việc khoanh vỏ phải làm tốt, cạo đến lớp gỗ, nếu còn một phía nào không cạo hết thì việc ra rễ không thực hiện được. Cây để chiết chọn cây mọc khỏe, sung sức, có phẩm chất quả tốt, cây không bị bệnh nhất là bệnh vàng lá ở cam quýt.
Chọn cành chiết là cành đã ổn định, vỏ cành màu nâu, cành to vừa phải, đường kính cành khoảng 2cm. Cành nhỏ sẽ phát triển chậm, cành to quá thì hại cây.
Tuyệt đối không dùng cành bị sâu bệnh, bệnh chảy gôm, bệnh vàng lá. Không chiết các cành vượt, cành la, cành yếu. Không nên chọn cành mọc ở thân ra.
Nên chọn cành đã phân nhánh, cành ra quả bình thường. Trước khi chiết nên đánh dầu bằng vôi cành định chiết. Trong một cây không nên chiết quá nhiều cành vì sẽ hại cây. Cây được chọn để chiết cành phải bảo đảm cho cây mẹ cân đối, giữ được khung cành phân bố đều, cây sinh trưởng phát triển tốt.
Cành chiết cành như sau:
- Khoanh vỏ: Đối với cành có đường kính 1,5cm thì khoảng cách khoanh là 3cm. Dùng dao cắt hết lớp vỏ, cạo kỹ xung quanh. Đối với loại cây có nhựa mủ, nên để sau một tuần lễ mới bó bầu, nếu bò bầu ngay sau khi cạo thì loại cành này sẽ không ra rễ. Loại cây không có mủ cũng để vài ngày sau mới bó bầu.
- Nguyên liệu làm bầu: Dùng đất thịt nhẹ, phơi khô để ải, đập nhỏ trộn với 1/4 phân chuồng mục và 1/4 mùn đã phân giải để giữ cho bầu chiết tơi xốp và giữ được độ ẩm cần thiết cho sự ra rễ. Để cành chiết ra rễ nhanh và tốt thì dùng thêm hóa chất kích thích.
Các nguyên liệu trên có thể trộn với chất kích thích đã pha sẵn, nắm thành từng nắm to nhỏ tùy theo cành chiết.
Chất kích thích dùng để chiết cành thường là IBA, IAA. Cách dùng theo sự chỉ dẫn trên bao bì.
- Cách bó bầu: Khi đã có bầu nắm sẵn thì dàn đều đất bầu xung quanh cành và phủ chờm ra hai đầu nơi đã cạo vỏ rồi nắm lại. Sau đó dùng giấy PE bọc ngoài, buộc chặt hai đầu bằng sợi nylon bền để giữ ẩm, thuận lợi cho rễ phát triển. Chăm sóc bầu chiết phải luôn đủ ẩm cho rễ phát triển tốt. Không dùng manh chiếu, mo cau, bao tải để bọc vì bầu dễ khô, không ra được rễ.
Thời vụ chiết cành ở miền Bắc thường là vụ xuân (tháng 3, 4), vụ thu (tháng 8 - 9). Trong 2 thời kỳ này, khi chiết cũng cần chọn lúc cây ngừng sinh trưởng lá non. Khi cây đang có mầm non nếu chiết cành, rễ không phát triển được.
Có loại cây có thể chiết quanh năm như cam, chanh, bưởi, quất, nhưng cũng phải chọn lúc cây không có mầm non ra rộ mới được chiết.
Thông thường cây ăn quả nhiệt đới và á nhiệt đới như cam, quýt, bưởi, nhãn... trồng ở miền Bắc chiết vào vụ xuân, hạ gốc vào vụ thu. Các cây có gốc ôn đới như đào, mơ, mận... chiết vụ Đông (sau khi đã rụng lá), hạ bầu đầu vụ xuân (trước lúc ra hoa) tỷ lệ sống cao.
Cây mít chiết vào tháng 3 và chiết táo vào tháng 8 là thích hợp
Sau khi chiết được 3 - 4 tháng cành chiết có rễ đủ tiêu chuẩn thì dùng cưa cắt cành rời khỏi cây mẹ đem gơ.
Cành cắt đem gơ bầu phải có nhiều rễ, rễ đã chuyển sang màu nâu vàng. Nếu rễ còn non như rễ chuối thì cành mang gơ dễ bị chết.
Sau khi cắt cành, phải tỉa đi một nửa số lá hoặc nhiều hơn, nếu để toàn bộ lá, lá sẽ phát tán mạnh trong khi rễ chưa hút đủ nước, các cành lá sẽ khô và bầu chiết dễ chết.
Ngoài việc tỉa lá, phải mở dây buộc 2 đầu bầu rồi nhúng vào nước độ 1 giờ lấy ra, dùng rơm rạ mục trộn với phân hoai và bùn ao đắp thêm vào bầu và xếp vào vườn ươm, buộc cành cho gió không lay; phủ cắt lắp bầu, phủ rơm và tưới ẩm che chắn cho cây. Mùa xuân đem trồng.
2. Phương pháp giâm cành
Nói chung, các cây đều có khả năng ra rễ và mọc cây từ thân. Những cây có vỏ dày, nhiều nhựa thì khả năng này càng lớn. Các cây: dâu da, phật thủ, lựu... giâm cành dễ dàng. Nhưng nhiều cây ăn quả khác đòi hỏi đầu tư công phu hơn mới cho kết quả như: Hồng, vải, bưởi, cam, chanh.
Cách làm : Chọn cành bánh tẻ trên những cây khỏe, không sâu bệnh và phẩm chất tốt. Cắt đoạn cành dài khoảng 15 cm, cắt bớt lá (nên chọn cành phía có nhiều ánh sáng, sức sống mạnh). Cắm phần gốc vắt xuống đất ẩm và nhiều mùn, để trồi lên mặt đất độ 2 - 3 cm. Phía dưới đất từ 1/3 đến 1/2 cành giâm nghiêng hướng về ánh sáng mặt trời. Tưới ẩm hàng ngày, vài tuần sau sẽ mọc rễ và cho ta một cây đem trồng.
Những cây khó giâm như hồng, mít... ta nhân giống từ rễ của chúng. Thông thường các cây này vốn có cây con mọc từ phần rễ nổi trên mặt đất. Ta chặt phần rễ đó đem giâm, hoặc đào một phần cho rễ nổi lên rỗi chặt một đầu cho đứt hẳn. Phía rễ còn lại ta tưới ẩm và đắp đất có đủ dinh dưỡng, về sau phần rễ này sẽ mọc cây con. Cũng có thể cắt đứt hẳn từng đoạn rễ có đường kính trên 1cm đem giâm ta cũng sẽ có cây con như các loại cành giâm khác.
Phương pháp giâm cành không phức tạp song phải đầu tư công sức mới có kết quả như các cây khó giâm (cam, hồng). Phương pháp này bảo đảm được tính chất của cây bố mẹ mà ta mong muốn.
Nguồn: Sách: Hướng dẫn làm kinh tế gia đình & phát triển, 2003, tr. 13 - 19
</TD></TR></TBODY></TABLE>
Quả Phật Thủ
</TD><TD class=buttonheading align=right width="100%"></TD></TR></TBODY></TABLE><TABLE class=contentpaneopen><TBODY><TR><TD vAlign=top></TD></TR><TR><TD class=createdate vAlign=top></TD></TR><TR><TD vAlign=top>
Tên thuốc: Fructus citri Sarcodactylis
Tên khoa học: Citrus medica L. var. Sarcodactylis Swingle
Tên gọi thường: Tàu: Fo Shou, Nhật: bushukan, Anh: Finger citron, Buddha Hand citron, VN: Phật thủ
Cách dùng: Quả Phật thủ được dùng làm thuốc trong Đông y, hay chưng trong dĩa trái cây cúng Phật, hay dùng thay cho chanh hay bưởi trong công thức nấu ăn, và làm mứt. Cây Phật thủ cũng được trồng trong chậu kiểng thành bonsai.
Người Việt Nam gọi là Phật thủ tức là bàn tay Phật. Nhưng quả Phật thủ nhìn giống một con bạch tuột vàng với rất nhiều tay dài, hay giống những loại dưa biển hơn là bàn tay của Phật.
Cây Phật thủ hình dáng nhỏ không quá 1.8 mét; cành lá xum xuê và có những gai nhọn trên thân. Cây Phật thủ không chịu lạnh được. Lá dày tròn đầu, hình bầu dục, và hơi có khía ở vành lá. Lá non có màu phơn phớt tím, nhưng rồi đổi thành màu xanh mướt như lá chanh, bưởi, cam… Không biết rõ phát xuất từ đâu, nhưng được thấy trồng nhiều bên Trung quốc ở những vùng như Yunnan, và Zhejiang thuộc về phía nam của Thượng hải. Cây Phật thủ được mang qua trồng ở Hawaii và California bởi di dân vùng đông nam á. Hiện nay cây Phật thủ có mặt khá nhiều ở những vùng miền nam nắng ấm như Cali, Houston, Louisiana, Florida, v.v… nơi có đông người Việt nam sinh sống.
Hoa Phật thủ và những đọt lá non cũng bắt đầu bằng một màu tim tím dễ thương. Cả những trái non, chưa hình thành từng ngón tay cũng mang một màu tím đôi khi khá đậm tưởng chừng như là màu nâu vậy; khi lớn ra, chúng đổi thành màu xanh lá rồi từ từ ửng vàng hoặc vàng cam trông rất đẹp mắt vì nguyên cây Phật thủ mang nhiều màu sắc nhất là vào cuối thu đầu đông khi những trái Phật thủ bắt đầu chín từng giai đoạn khác nhau. Nụ hoa Phật thủ trở thành trắng nỏn nà và có mùi hương êm dịu - gần như mùi hoa bưởi, hoa cam, hoa chanh trộn lẫn với nhau. Cây Phật thủ chịu khí hậu trên đồi cao nhưng không lạnh lắm. Hoa nở hai ba lần trong năm nhưng kết trái nhiều nhất vào khoảng đầu thu.
Quả Phật thủ mang một màu vàng anh. Vỏ dày hơi sần sùi và hay bị nám. Chiều dài có khi hơn 1 gang tay và chỗ mấy ngón tay xòe ra rộng nhất cũng bằng cái đĩa ăn cơm. Một trái Phật thủ có thể chia ra cả 20 “ngón tay”. Vỏ màu vàng và có mùi thơm lâu dài đặc biệt gần giống như giữa mùi hoa mơ với hoa mộc lan vậy. Mùi thơm này tiết ra bởi chất beta-ionone trong vỏ và là một loại hóa chất thiên nhiên tìm thấy ở rất nhiều hoa quả. Bên trong quả Phật thủ chỉ có phần sốp trắng, không có tí ruột nào ăn được mà cũng chẳng có hột. Những quả còn nhỏ chưa chín thường được phơi khô để sắc thuốc. Vỏ vàng của trái chín cũng được dùng làm thuốc, hay nấu chè, làm mứt, hoặc dùng để thêm hương vị trong nhiều loại nước uống và cả những loại rượu nữa.
Phật thủ được ưa chuộng vì hình thù rất lạ lẫm và mùi hương thơm dễ chịu. Người Á Đông xem Phật thủ như một loại trái cây may mắn và mang lại tuổi thọ lâu dài. Người ta thường chúc thọ hay chúc Tết mâm hoa quả có trái Phật thủ, và cũng hay mang lên chùa cúng Phật. Chỉ có người Tây phương là chưa biết rõ công dụng của nó chứ Phật thủ đã được xử dụng ở Trung quốc từ khoảng thế kỷ thứ 10 qua những vị thuốc gia truyền còn ghi lại.
Từ trái non, trái chín, đến là và hoa đều được xử dụng trong nhiều thang thuốc bắc. Phật thủ có vị đắng, chát, chua, và thuộc vị ấm. Chất chua mang nhiều vitamin C, glu-cô-xít, dầu, và 1 tí xíu vị ngọt nên rất tốt để “rửa ruột” (detoxification). Cũng như cam, quít, bưởi, và chanh, Phật thủ giúp cho bộ phận tiêu hóa được nhẹ nhàng dễ chịu hơn, đồng thời tăng kháng tính của cơ thể, và điều hòa chất kiềm và chất chua trong người. Phật thủ nấu nước uống có thể làm giảm đau kinh nguyệt, hay phơi khô, sắc ra, chưng uống để hạ bớt cơn say vì rượu bia.
Tìm kiếm dữ liệu về quả Phật thủ bằng Google trên mạng đưa đến những món ăn khá hấp dẫn như mứt Phật thủ,nhiều loại bánh kẹo, nước uống và cả một loại rượu mạnh mang tên vodka Phật thủ nữa (http://www.hangarone.com/).
Cây Phật thủ được bán trong chậu kiểng loại bonsai, hay bằng cách ghép cành để trồng trong vườn tư gia ở những vùng ấm áp miền nam (giá cũng khá đắt, một cây con chừng 3 inch trong chậu 5 gallon để giá gần $70). Cây Phật thủ và nhất là những trái lạ đời sẽ làm cho bất kỳ ai trông thấy cũng ngỡ ngàng và hiếu kỳ muốn biết.
Đang lúc trong mùa, quả Phật thủ thường được bày bán ở những chợ Á đông, một vài chợ Mỹ hạng cao cấp, và những sập hàng vùng nông thôn mang ra bán bên vệ đường.
(Có một lần tôi thấy chợ HEB ở Texas có bán Phật thủ: nhiều người đến tò mò sờ nắn, ngắm nhìn, đưa lên mũi ngửi mùi thơm, nhưng không thấy ai mua cả, chắc họ chẳng biết làm gì với nó. Giá tiền cũng khá cao, nhất là cho một loại trái cây làm cảnh thôi không ăn được: có mình tôi bỏ tiền ra mua 1 trái - gần 18 đô-la… hihi. Thôi thì đem về treo lên kính chiếu hậu trong xe, hy vọng người ta không tưởng là tôi treo bàn tay người thật… ít ra xe tôi sẽ có mùi thơm ngào ngạt, và biết đâu đó tụi trộm cắp xe sẽ hoảng sợ mà không đụng đến xe tôi.)
Thánh Thủy (The Buddhist Translation Group)
</TD></TR></TBODY></TABLE>