Sau khi phương tiện thông tin đại chúng công bố linh chi chữa được rất nhiều bệnh, kể cả tiêu diệt được các tế bào ung thư, hơn 2 năm qua, linh chi Hàn Quốc và Trung Quốc ồ ạt vào Việt Nam với giá bán chênh lệch nhau đến 10 lần. Trên thị trường có linh chi giả?
Chợ dược liệu Đông y (còn gọi là chợ thuốc nam, thuốc bắc) khu vực đường Hải Thượng Lãn Ông và đường Triệu Quang Phục Q5, TP, HCM là chợ lớn nhất phía nam. Nơi đây bán đủ mọi thứ trên rừng dưới biển, từ dâm dương hoắc - lá cây khô nhập từ TQ, vị thuốc được giới thiệu làm tăng sức chiến đấu của quý của các ông khi ngâm rượu uống thường xuyên vài tháng liên tục, đến cao hổ cốt xương động vật quý hiếm, hải mã và nấm linh chi...
Linh chi loại nào cũng có
Những ngày đầu tháng 7/2005, chúng tôi đến chợ dược liệu Hải Thượng Lãn Ông. Rất nhiều cửa hàng chào bán nấm linh chi nguyên tai của HQ với giá từ 1 - 1,2 triệuđ/kg, tuỳ theo loại to hay nhỏ. Rẻ nhất là nấm linh chi nguyên tai của TQ, giá rất "bèo", chỉ có 110.000 - 120.000đ/kg. Giá cao hơn là nấm nguyên tai của trung tâm nghiên cứu và nấm dược liệu thuộc Công ty cổ phần dược liệu TW 2, gồm 2 loại: Giống chọn lọc của Việt Nam trồng ở TP,HCM có giá 140.000 - 150.000đ/kg, còn giống của Nhật trồng ở TP, HCM có giá từ 250.000 - 300.000đ/kg, tuỳ theo kích cỡ. Một vài cửa hàng còn nói là họ còn có Cổ linh chi nguyên tai, niên đại trên 100 năm, đường kính khoảng 28 cm, nếu đồng ý với giá 2500 USD/kg và đặt cọc trước 50% họ sẽ dẫn đi coi. Ngoài ra, ở chợ còn bán các loại linh chi phiến và trà linh chi. Đặc biệt để ý một chút còn thấy màu và hình dáng bên ngoài của linh chi TQ ở cửa hàng này gần giống y chang linh chi HQ bày bán ở cửa hiệu khác. Do đó, nhiều người đã không phân biệt được và đã mua linh chi với giá linh chi HQ nhưng thực ra là mua phải linh chi TQ, mất toi gần triệu đồng.
Chúng tôi mang những thắc mắc về giá và chủng loại nấm bày bán ở chợ đến hỏi một chuyên gia nghiên cứu lâu năm về nấm linh chi - thạc sĩ Cổ Đức Trọng, Giám Đốc Trung Tâm nghiên cứu linh chi và nấm dược liệu thuộc Công ty Cổ phần dược liệu TW2. Anh Trọng cho biết, theo tài liệu, linh chi có 45 loại khác nhau nhưng trên thị trường thế giới và thị trường VN, toàn bộ linh chi thành phẩm đều là linh chi trồng có tên khoa học là: Ganodema Lucidum, còn được gọi là Lingzhi (TQ) hay Reishi (Nhật Bản). Một điều rất bất ngờ; anh Trọng khẳng định là linh chi trồng tốt hơn linh chi mọc hoang, ngược lại với sâm Ngọc Linh.
Anh Trọng giải thích "nấm linh chi là sinh vật, chu kì sinh trưởng chỉ có 5- 6 tháng. Nấm linh chi mọc hoang thường rất ít, nhỏ, lẻ trong quá trình sinh trưởng sẽ bị vi sinh, côn trùng xâm nhập, những người đi rừng phát hiện và hái linh chi sớm, không đủ 5 - 6 tháng sẽ làm cho linh chi bị mốc. Ngược lại, nấm linh chi trồng có đầy đủ tạo ra thành phẩm chất lượng cao thì tốt hơn nhiều so với linh chi mọc hoang dã". Cách đây khá lâu, các nhà khoa học Nhật Bản, Hàn Quốc và TQ đã nghiên cứu thành công công nghệ trồng nấm linh chi quy mô công nghiệp. Những giống linh chi được chọn lọc năng suất cao, chất lượng tốt được trồng trong môi trường tốt và sạch như vườn cây được che lưới, kiểm soát vi sinh, nhiệt độ, ánh sáng, chủ động bổ sung chất dinh dưỡng cho cây... Những nước có công nghệ trồng linh chi thuộc loại tốt là Nhật, Hàn Quốc, Việt Nam, TQ và Đài Loan, các nước Đông Nam Á khác có công nghệ thuộc loại thường, còn nấm linh chi ở Mỹ là do người Hoa sinh sống tại Mỹ trồng
Những chuyện bí ẩn về linh chi
Hỏi về giá bán linh chi "trên trời dưới đất" ở chợ Hải Thượng Lãn Ông và chuyện có cả cổ linh chi, anh Trọng cho biết, linh chi TQ và HQ nguyên tai nhìn bề ngoài gần giống nhau nên người mua không thể phân biệt được, chỉ người bán mới biết rõ. Đây chính là "khe hở" để cửa hàng "móc túi" người tiêu dùng, còn linh chi gía "bèo" của TQ có thể là hàng tiểu ngạch, trốn thuế chất lượng thấp do trồng không tuân thủ quy trình công nghệ tiên tiến.
Nếu bạn đi du lịch, bạn để ý quan sát tại ở các siêu thị tại TQ sẽ thấy họ bán linh chi nguyên tai có bề ngoài như linh chi TQ bày bán tại VN nhưng với gía quy ra tiền VN lên tới 800.000 - 1 triệuđ/kg, ở siêu thị Hàn Quốc giá linh chi thấp hơn ở VN, chỉ có 600.000 - 650.000đ/kg. Ở Nhật giá bán linh chi nguyên tai lên tới 200 USD/kg do đó chẳng ai dại gì nhập linh chi trồng ở Nhật về VN bán mà họ lấy linh chi giống Nhật do Trung Tâm nghiên cứu linh chi và nấm dược liệu thuộc Công Ty cổ phần dược liệu TW2 ở Thạch Lộc Q 12 và Bình Dương về cửa hàng để bán. Anh Trọng kể lại một chuyện; năm 1998, lần đầu tiên có linh chi trồng ở VN bày bán lẻ trên cả nước. Đó là linh chi giống Nhật Bản và là giống chọn lọc của VN do Trung tâm nghiên cứu linh chi và giống dược liệu thuộc Công ty cổ phần dược liệu TW2. Ngay lập tức, giá bán linh chi Hàn Quốc giảm một nửa, từ 4 triệu đồng xuống còn 2 triệu đồng và nay chỉ còn 1 triệu đồng/kg.
Thế còn chuyện cổ linh chi?
"Cổ linh chi khác với linh chi đi trồng". Anh Trọng khẳng định như vậy. Theo hướng dẫn trong sách "Nấm lớn ở VN" của GS Trịnh Tam Kiệt loại cổ linh chi có tên khoa học Ganoderma applanaium còn gọi là linh chi đa niên nhiều tầng. Theo GS Đỗ Tất Lợi, nghiên cứu gần đây nhất của viện nghiên cứu linh chi hoang dại TQ (không ghi rõ loại linh chi có tên khoa học là gì) cho thấy "linh chi có lượng germanium cao hơn nhân sâm 8 lần. Germanium giúp khí huyết lưu thông, các tế bào hấp thụ oxy tốt hơn. Lượng polysaccarit cao có trong linh chi làm tăng cường miễn dịch của cơ thể, làm mạnh gan, cô lập và diệt các tế bào ung thư. Chống dị ứng, chống viêm, chữa trị những bệnh liên quan đến tim, huyết áp,mạnh thận, bổ phổi, mạnh gân xương, tăng trí nhớ chống lão hoá".
Anh Trọng cho biết, linh chi trồng có tên khoa học là Ganoderma Lucidum, khác với tên khoa học của cổ linh chi ở từ thứ 2, chỉ giống nhau ở từ đầu. Linh chi là dược thảo có giá trị nhất trong dược điển TQ, được sử dụng hàng ngàn năm nay và ngày nay càng trở nên phổ biến. Trong truyền thuyết còn có một cái tên linh chi ngàn năm, điều này có nghĩa là ngàn năm mới lặp lại một lần, rất hiếm chứ không có nghĩa là nấm linh chi ngàn năm tuổi. Hiện công ty dược liệu TW2 (Phytopharco) là công ty duy nhất ở VN đang sản xuất linh chi theo dự án của bộ y tế VN. Linh chi của Phytopharco đang được trồng tại trung tâm nghiên cứu linh chi và nấm dược liệu ở phường Thạch Lộc Q12, TP.HCM. Hiện công ty đang bán trên thị trường cả nước 3 sản phẩm từ linh chi là: nấm linh chi nguyên tai, linh chi phiến và trà túi lọc linh chi. Gần đây các nhà khoa học trên thế giới đã nghiên cứu và đưa những kết quả khảo cứu về việc sử dụng có hiệu quả của linh chi trồng trong điều trị các bệnh; Viên phổi mãn tính, ổn định và điều hoà huyết áp, giúp ổn định đường huyết với người bị tiểu đường, hỗ trợ điều trị trong một số bệnh ung thư, hỗ trợ hoạt động của gan, giúp trí nhớ minh mẫn và hồi phục sức khoẻ của người sau khi khỏi bệnh, giúp điều trị các bệnh về dị ứng và một số bệnh khác.