Tôi nói bạn không biết kinh doanh thì là nói sai.
Đúng ra, thì tôi chỉ nói theo nghĩa hẹp với cây
đu đủ và với "trồng xen" thôi.
Kinh doanh là một nghề mà hầu hết ai trong chúng
ta cũng muốn làm, đã từng làm, và sẽ làm. Kinh doanh
không khó, cũng không dễ. Mua mấy cái kẹo, bỏ lên
cái mẹt, đứng bán rong ngoài đường phố, cũng là kinh
doanh. Đừng chê kinh doanh này nhé. Ngày xưa, thời
bao cấp cô tôi đã già, mà bán rong mỗi ngày kiếm hơn
tôi trẻ khỏe đi làm thợ mộc đấy. Tôi thi không kinh
doanh kiểu đó được, vì công an và phòng thuế bắt ngay.
Thế nhưng kinh doanh ở Mỹ, có người Việt từ bán hàng
đầu đường, trở nên chủ một siêu thị, thu nhập gấp mấy
lần lương kỹ sư. Vì thế, phán bừa một người không biết
kinh doanh thì là nói liều.
Về việc bạn nghiên cứu, tìm ra mấy loại trái xuất nhập
khẩu nhiều trên thế giới, thì điều đó không có nghĩa
là những trái cây đó được ăn nhiều nhất. Nó chỉ có nghĩa
sức lưu thông giữa các nước thôi. Nó cho thấy sự khác
nhau giữa các nước. Nó cũng cho thấy ngành giao thông vận
tải đã tiến bộ hơn trước rất nhiều. Nó cho thấy tương lai
mỗi nước sẽ trở thành vùng chuyên canh, vì năng suất cao
hơn và giá thành thấp hơn các nước khác, do điều kiện
địa lý thiên nhiên.
Mỹ là một nước rất nhiều người ăn. Ăn như Mỹ. Tức là mỗi
người ăn rất nhiều. Một người Mỹ ăn bình thường cũng bằng
tôi thời trẻ lao động cật lực. Ấy là chưa kể người Mỹ cao
to, thì họ ăn như rồng cuốn. Thế nhưng đất Mỹ cũng rất
rộng, và nông nghiệp họ cũng rất giỏi. Thật không ngờ.
Cái giỏi nông nghiệp của họ không ở chỗ tỷ mỷ như ta, ví
dụ cấy lúa bằng tay, mà là ở chỗ làm ăn lớn. Ruộng của họ
to, máy của họ lớn, và họ thu hoạch ra sản phẩm rẻ gấp mấy
lần sản phẩm của ta. Nhiều lần tôi nghĩ: giá bán cho người
ăn còn rẻ hơn công thu hái bằng tay rồi bê ra đến bờ ruộng.
Nếu tôi có tiền vốn và ruộng đất to, tôi sẽ làm gì? Tôi đã
nghĩ đến trồng cỏ và nuôi bò. Thế nhưng phải cụ thể ruộng
to chừng nào, chứ không đủ to, thì chuồng trại, nhà kho và
chuồng phân cũng đã hết chỗ rồi. Trường hợp trồng đu đủ,
muốn xuất khẩu cạnh tranh với các nước khác thì phải ở gần
nơi nhập khẩu. Ví dụ đu đủ Mỹ nhập từ Mexico. Tôi không chắc
Việt Nam có thể cạnh tranh nổi với Mexico ở Đu đủ và Chuối.
Kỹ thuật của họ đâu kém Việt Nam? Ấy là chưa kể họ đã đi trước
và đang bán đu đủ và chuối cho Mỹ nhiều năm nay. Lại nói về
Thanh Long. Thanh Long mới nhập khẩu vào Mỹ mấy năm nay,
nhưng lại chững lại. Có lẽ đó không phải là mặt hàng nhiều
người thích ăn. Tôi chẳng hạn, không thích ăn Thanh Long. Nếu
Thanh Long chạy hàng, chắc rằng người Mexico sẽ cạnh tranh
trồng Thanh Long và ăn hớt Việt Nam. Khó gì mà họ không cạnh
tranh được khi biên giới họ sát với Mỹ, và mánh mối quan hệ
họ đã có sẵn với Mỹ từ lâu?
Gần đây Mỹ cũng có bán Mít. Mít cũng lấy ở Mexico. Mít thường
là loại trái nhỏ, múi nhỏ, chứ không to ngon như Mít tôi vẫn
ăn ở ngoài Bắc. Không biết họ bảo quản thế nào, nhưng rõ ràng
là mít khi hái vẫn chưa chín lắm. Ăn vào miệng thì biết ngay.
Nhìn trái bên ngoài, và bổ trái ra, nhìn múi và xơ cũng biết.
Tôi cho rằng Mít là mặt hàng mới, và Mít không được ưa chuộng
mấy, nên buôn bán nhỏ lẻ, không ào ạt và liên tục như Chuối,
Dứa. Nhớ lại ngày xưa ở Việt Nam, Mít cũng vậy. Chỉ tiêu thụ
quanh làng. Có lần Mít đưa từ Thanh Hóa đến Ninh Bình bán bằng
thuyền, giá rẻ như cho, rồi cũng ế. Người ta không thể ăn Mít
thay cơm mấy bữa liền được. Cho bò ăn Mít, nó cũng ăn một chút
rồi thôi. Lợn chỉ ăn hạt, chứ không chịu ăn múi Mít. Chỉ có một
lần ấy, rồi mấy chục năm sau, chẳng bao giờ còn thấy thuyền chở
Mít từ Thanh Hóa ra bán nữa.
Ấy là nói về ruộng đất rộng lớn, làm ăn lớn, mới bàn đến xuất
khẩu lâu dài. Nếu không có đủ đất lớn, đành phải làm ăn nhỏ,
bán trong vùng cho bà con ăn thôi. Tình hình Việt Nam bây giờ
đang là như thế. Chuyện này đã xảy ra cả trăm năm nay rồi. Vì
thế bầu Đức phải bán xới mà ra nước ngoài. Tôi rất thích bầu
Đức, và cầu mong cho cậu ta thành công. Cũng có người gièm pha
để phá cậu ta bằng con đường nói xấu, chứ không đủ tài kiện
cậu ta ra tòa một cách chính thức.
Bạn đã nhầm về thái độ của tôi với người buôn. Bạn chịu khó tìm
đọc các bài của tôi sẽ thấy tôi bênh vực người buôn. Bản thân
tôi cũng thích buôn nữa. Đến Mỹ, tôi học trường Business nên càng
thích buôn hơn. Thái độ ghét người buôn là do đảng ta nhồi sọ.
Đảng xuyên tạc nghề buôn rằng đó là nghề xấu. Chẳng có nghề nào
xấu cả, trừ nghề ăn cướp, ăn cắp, và lừa đảo. Người buôn không ăn
cướp ăn cắp của ai. Tuy vậy, có người giả vờ buôn, mà thật ra là
lừa đảo. Đừng lầm lẫn mà nghĩ xấu về nghề buôn. Buôn là nghề vận
chuyển và phục vụ. Buôn bao giờ cũng phải mang hàng đi, và bao giờ
cũng phải phục vụ người bán (tiêu hàng cho họ) và phục vụ người mua
(mang hàng đến cho họ). Đã có làm thì phải có công. Người buôn giỏi
là người tìm được người cần tiêu hàng, và tìm được người cần mua
hàng, và phải làm sao hạ giá thành chuyên chở, giữ được hàng tươi
và tốt. Buôn bán không phải lấy quyền chức mà bắt ép người khác.
Ai muốn buôn thì cứ buôn. Trăm người bán, vạn người mua. Có cô thì
chợ thêm đông. Cô đi lấy chồng thì chợ vẫn vui. Vì thế, nhiều người
không buôn được, vì lời ít quá, hoặc lỗ. Ai trụ được với nghề thì
phải tận lòng với nghề. Có khi chỉ đủ ăn cũng không bỏ nghề được.
Tôi nhiều lần giải thích với bà con rằng lối suy nghĩ "thương lái
dìm giá" là sai. Đã làm nghề buôn, ai cũng muốn mua càng cao giá
thì người bán càng muốn bán cho mình, và bán càng thấp giá thì
càng dễ bán. Trường đại học Kinh doanh ở Mỹ dạy rằng, buôn bán chỉ
nên lấy đủ công, mà buôn bán chạy hàng, là thành công, còn hơn mong
lấy lời cao, nhưng không chạy hàng. Nghệ thuật buôn bán của Mỹ đã
đạt tới đỉnh cao, mà người ở Việt Nam chưa từng thấy, và nếu nghe
nói, thì cũng không tin. Thế nhưng tôi ở Mỹ đã mấy chục năm, ngày
ngày thấy những chuyện bán đổ bán tháo, mà kinh doanh vẫn có lời.
Bàn luyên thuyên một mạch suy nghĩ, chẳng đâu vào đâu. Mong bạn coi
đó chỉ là tâm sự kể chuyện ngày xưa. Có giúp vui bạn giây phút nào
thì vui phút ấy.