Ngày xưa tôi ở ViệtNam đã từng đi trồng mía thuê cho chủ đất.
Hôm nào họ cần cuốc, cần vặt là mía, cần bón phân thì gọi mình.
Khi nào mình có việc làm khác thì nói cho họ biết để họ thuê
người khác. Chẳng có gì ràng buộc cả. Nhưng coi chừng thì ông
chủ kiếm được khá lắm, hơn những người trồng cây khác. Khi ấy
chính phủ thu mua đường với giá rẻ, chỉ 5-6 hào một ký đường
mía, trong khi chợ đen mua 2 đồng rưỡi, gấp 5 lần giá nhà nước.
Có điều bán chui vài ký cho người ăn thì phòng thuế không bắt,
nhưng ai mang lên xe vài ký thì cũng bị bắt và đánh thuế nặng.
Thế nhưng những nhà trồng mía vẫn có vẻ khá giả hơn các nông
dân khác. Làm sao bạn nói không kinh tế lắm?
*
Nếu bạn muốn chăn nuôi, có lẽ nuôi bò cũng tốt. Tôi đã từng ở
Tuy Hoà mấy tháng, làm nghề thợ mộc. Tuy vậy, tôi vẫn nhớ nghề
cũ, đã từng làm nghề kéo xe, cho bò, cho ngựa kéo xe chở hàng.
Tôi thấy bò Tuy Hoà rất to đẹp khoẻ. Tôi nói chuyện với bà con,
nghe nói họ mua bò trên miền núi giá rẻ. Mang về cho kéo xe vài
tháng thì gày yếu đi vì làm nhiều mà ăn ít. Rồi họ mang 2 con
bò gày ở Tuy Hoà lên đổi lấy một con bò béo khoẻ trên miền núi
về. Chẳng biết câu chuyện có đúng không, vì ở quê tôi ngoài Bắc
thì không thể có chuyện đó. Bò chỉ có từ miền núi về miền xuôi
chứ không thể đi ngược được. Giá bò gấp đôi gấp 5 lần giá miền
xuôi. Giá trâu có thề gấp 10 lần. Nhà nước cấm buôn trâu bò,
và buôn trâu bò bị bắt bỏ tù, nên dân nuôi trâu bò thì nghèo,
mà người muốn mua trâu bò cũng nghèo luôn, không có tiền mà mua
trâu bò đắt gấp mấy lần giá bán như thế.
*
Thời gian ở Tuy Hoà, tôi được ăn thịt bò nhiều nhất trong đời.
Ít nhất một tháng vài lần được ăn thịt bò. Ngày ở ngoài bắc,
mấy năm may ra tôi mới được vài miếng thịt bò đút vào miệng.
*
Kể chuyện huyên thuyên, nhưng cũng có cái lý trong đó đấy. Bạn
nên trồng mía, hay là nuôi bò. Đó là 2 nghề phổ biến ở Phú Yên.
Đừng nên lùng những nghề gì xa và nghề gì lạ.
*
Thực ra còn nghề nuôi Ngựa và đánh xe Ngựa nữa. Tôi cũng rất
rành nuôi Ngựa và đánh xe Ngựa. Thuở đó ở Tuy Hoà có con ngựa
kiếp ngưòi. Có người nằm mơ thấy bố đẻ đến khóc nói với mình,
Bố bây giờ đang làm thân ngựa ở Tuy Hoà, nói rõ đường đi đến
nhà như thế nào. Người con theo lời dặn trong mơ quả nhiên tìm
được nhà có con ngựa đúng như trong mơ. Ông chủ con ngựa nói,
tôi bỏ tiền ra mua con ngựa để kiếm sống cho cả nhà, không thể
để nó nghỉ được. Thế là người con đành gạt nước mắt trở về, vì
anh ta cũng nghèo, không có tiền chuộc bố khỏi thân nô lệ. Nói
về Ngựa Tuy Hoà, thì nhỏ bé, yếu, không đủ sức chạy đua. Dù sao
chăn nuôi Ngựa lúc ấy cũng kiếm ra tiền. Có lẽ bây giờ chẳng ai
làm nghề đánh xe Ngựa nữa, nên bạn khỏi cần làm nghề nuôi Ngựa.
*