Xin hưởng ứng lời kêu gọi của bác Thuỷ Canh.
*
- Phân Hữu-cơ
Phân bón có nguồn gốc hữu cơ: thực vật hay động vật.
Phân làm bằng lá cây là chính gọi là Phân Xanh.
Thường là Bèo Hoa Dâu, Bèo Tấm, Bèo Tây (Lục Bình).
Ngoài ra các lá cây, cành cây xay nhỏ, mùn cưa, rêu,
là những thứ các thành phố Mỹ hay làm.
Các rau trái hư thối bỏ đi cũng làm phân xanh tốt.
Phân Trâu Bò Ngựa Lợn Gà ở các trại chăn nuôi cũng
là phân hũu cơ có độ đạm rất cao. Tuỳ theo chăn nuôi
mà nó có độ đường bột cao, rất độc hại, cần ủ kỹ.
Các lò mổ Lợn, Gà, các tiệm ăn, cũng thải ra rất nhiều
phân có nguồn gốc động vật, độ đạm cao, phải ủ kỹ.
Phân người cũng là nguồn phân hữu cơ nhiều đạm, nhưng
có nhiều muối mặn, và dễ có vi trùng gây bệnh, nên
tuy có thể bón cho Lúa, Ngô, nhưng không nên bón cho
rau tươi và củ như khoai sắn. Thời kỳ chưa có phân
Hoá Học, phân Bắc (cứt người) phân Chuồng (Heo) là
2 loại phân có giá nhất, vì độ đạm cao.
*
- Phân Vô-cơ: Trừ phân hữu cơ ra, thì là phân vô cơ.
*
- Phân Mỏ hay Muối khoáng: là phân vô cơ, có nguồn
gốc hữu cơ (cứt chim cứt giơi) lâu ngày phân hoá và
tích tụ lại, giàu Đạm và Tro (Kali). Thành phần hoá
học chủ yếu là Nitơrát Kali (San Pết), hay Đạm Một Lá.
Người Kô Zắc có cách làm thuốc súng từ những chuồng
cứt ngựa, cứt lợn để hoai mục, đổ nước vào, đọng lại
thành diêm tiêu. Bà con Việt Bắc vào hang lấy phân
giơi mang về hoà tan vào nước, lọc bỏ bã, nấu cô đặc
lại lấy diêm tiêu làm thuốc súng.
*
- Khoáng-tố - Chất khoáng: không phải chất phân tử
lớn của Than. Tuy vậy, chất hữu cơ như Dầu Mỏ, cũng
có người gọi là chất khoáng. Than Đá là chất khoáng,
không phải chất hữu cơ, vì nó là chất phân tử nhỏ.
Chất khoáng hầu hết không làm phân bón được, như đất,
đá, cát, sỏi. Chỉ một số rất ít trong mỏ phân thì mới
khai thác làm phân được.
*
- Phân Hóa-học: là phân vô cơ, có thể làm từ nhà máy,
cũng có thể nhà máy chế biến chất khoáng như phân mỏ,
diêm tiêu (San pết ở Ác Hen Ti Na), phốt phát Apatit
ở Lao Cai.
*
- Phân Nhân-tạo: hoàn toàn làm từ nhà máy, không khai
thác mỏ, là phân vô cơ, như Đạm Hai Lá do nhà máy phân
bón Việt Trì làm ra, nguyên chất, tinh thể trong suốt
sáng lóng lánh như đường ăn. Các nước tiến bộ thì làm
phân U rê, độ đạm cao, và phân giải chậm hơn, an toàn
cho cây hơn. Không biết nhà máy phân đạm Việt Trì còn
làm không, hay đóng cửa rồi?
*
- Sau hết, thế nào là phân NPK: là phân nhân tạo làm
trong nhà máy, không biết nguyên liệu ở đâu, hay khai
thác mỏ, nhưng pha trộn theo nhiều tỷ lệ khác nhau
theo yêu cầu của trồng cấy cho an toàn, và cung cấp
đủ dinh dưỡng cho cây trong khoảng thời gian đã kế hoach.
*
Trên đây là những kiến thức tôi học cách đây mấy chục
năm, khi còn ngồi trong trường phổ thông. Tôi chưa có
thời gian nghiên cứu thêm, nên kiến thức còn thiếu, cần
bổ sung thêm. Dù sao, đối với nông dân chỉ biết có phân
mà bón, không phải kinh doanh làm ra phân bán, thì chừng
đó cũng đã đủ rồi. Khi trồng cấy, thi mỗi cây có yêu cầu
bón riêng, ta lúc ấy mới cần biết bón như thế nào. Muốn
biết rõ về một loại phân nào đó, lúc ấy mới tìm hiểu thêm
riêng nó mà thôi. Ở Mỹ, các phân bón đểu có bao, và trên
bao có số điện thoại để hỏi thêm, tìm hiểu thêm về phân
trong bao. Vì thế, cũng không cần biết nhiều quá, cái
đầu tôi không chứa được. Nên biết quên cho nhẹ đầu.
*