Theo thống kê của cục Thú y, từ đầu năm đến nay, đã có gần 40.000 con bò Úc nhập về Việt Nam để giết mổ. Thịt bò Úc đang bán tràn ngập ở siêu thị, cửa hàng, nhà hàng, khách sạn... với giá khá cạnh tranh.
Thịt bò Úc được bày bán nhiều trong các siêu thị. Ảnh: Thanh Hảo
Theo tìm hiểu của phóng viên, tại các tỉnh phía Nam đang có ít nhất bốn doanh nghiệp nhập khẩu bò Úc về cảng Đồng Nai, cảng tổng hợp Bình Dương và cảng Bến Nghé, cảng Hiệp Phước của TP.HCM.
Bò Úc nhập về được doanh nghiệp làm thủ tục kê khai hải quan dưới hai dạng, bò nguyên con và bò quy ra trọng lượng (tất cả đều quy về bò hơi). Từ tháng 1 – 5 năm nay, duy nhất một doanh nghiệp ở Đồng Nai nhập bò Úc trung bình mỗi tháng hơn 1.000 con, nhưng từ tháng 6 đã có thêm ba công ty nữa nhảy vào kinh doanh bò Úc với số lượng nhập về tăng đột biến, lên tới 6.000 – 7.000 con mỗi tháng.
Rẻ hơn cả gà công nghiệp
Đối chiếu số liệu hải quan ở cửa khẩu, giá bò Úc được các doanh nghiệp kê khai để làm cơ sở áp thuế suất nhập khẩu thấp một cách bất ngờ. Mức thuế phổ biến của bò Úc nhập khẩu, loại thịt đang bán khá chạy tại thị trường TP.HCM, chỉ phổ biến ở mức 1,09 – 1,3 USD/kg (giá CIF tại các cảng Việt Nam). Trong rất nhiều tờ khai hải quan từ đầu năm đến nay, chỉ có cá biệt một số lô bò Úc được doanh nghiệp kê khai giá nhập khoảng 2,25 – 2,75 USD/kg, tức là gấp đôi so với mức phổ biến.
Người chăn nuôi trong nước, kể cả các doanh nghiệp nhập khẩu thịt heo, thịt gà cũng khá bất ngờ với giá bò Úc nhập khẩu quá rẻ như vậy.
Hiện nay, theo người chăn nuôi, giá thành nuôi gà công nghiệp tại các trang trại đang ở mức 30.000 – 31.000 đồng/kg, còn heo hơi dao động từ 39.000 – 40.000 đồng/kg. Ngay cả giá thịt gà, thịt heo nhập khẩu từ các quốc gia có nền chăn nuôi phát triển nhất thế giới như Mỹ, Brazil, Ấn Độ… cũng không thể có giá thấp hơn bò Úc…
“Tôi ngạc nhiên khi biết giá bò Úc nhập khẩu lại thấp hơn cả gà công nghiệp!”, ông Nguyễn Văn Ngọc, người chăn nuôi ở Đồng Nai, nói.
Giá thấp bất hợp lý?
Một số doanh nghiệp nhập khẩu bò Úc xác nhận quy trình nhập khẩu bò Úc khá phức tạp, chặt chẽ. Phải đảm bảo các tiêu chuẩn vận chuyển, lưu chuồng, giết mổ… được các cơ quan thú y Việt Nam và chuyên gia Úc cấp phép.
Mặc dù vậy, giá thịt bò Úc nhập trực tiếp về giết mổ vẫn cạnh tranh hơn hẳn so với bò nội địa, bởi thực tế trọng lượng giống bò vàng trong nước chỉ 250kg/con, trong khi bò Úc lên đến 400 – 600kg/con. Tỷ lệ thịt của bò vàng sau khi giết mổ chỉ đạt 50%, còn bò Úc đạt lên đến 60 – 65%.
Hiện giá thịt bò Úc bán tại các siêu thị khá mềm, như nạc đùi 244.000 đồng/kg, gầu 180.000 đồng/kg, nạm 135.000 đồng/kg, gân 120.000 đồng/kg, bắp bò 225.000 đồng/kg. Hai loại thịt bò ngon nhất và đắt nhất là thăn và philê có giá là 320.000 đồng/kg, đắt hơn khoảng 5% so với bò nội địa.
Sở dĩ bò Úc có giá cạnh tranh, một trong những nguyên nhân có thể là giá nhập khẩu được khai báo ở mức…“bèo”, và dĩ nhiên số tiền đóng thuế nhập khẩu 5% cũng thấp theo tương ứng với giá. Một ký bò Úc nhập về đến cảng Việt Nam nếu doanh nghiệp khai giá hải quan 1,09 – 1,3 USD/kg, quy ra tiền Việt chỉ khoảng 26.000 – 29.000 đồng.
Ông Nguyễn Đăng Vang, chủ tịch hội Chăn nuôi Việt Nam, cho biết Úc là một trong những quốc gia có ngành chăn nuôi bò phát triển. Giống bò thịt của Úc được lai tạo nên có trọng lượng và chất lượng thịt ngon hơn bò vàng ở Việt Nam.
Tuy nhiên, quy mô chăn nuôi công nghiệp cũng cần phải sử dụng thức ăn là cỏ và cám công nghiệp nên giá thành vì vậy không thể quá rẻ.
Ông Vang kiểm tra nguồn tin từ Úc và cho biết giá bò hơi Úc tuỳ chất lượng trung bình là 2 USD/kg. Doanh nghiệp nhập khẩu khai báo giá 2,2 – 2,7 USD/kg khi cộng phí vận chuyển là hợp lý. Ông Vang cho rằng, nếu doanh nghiệp khai báo dưới 1,5 USD/kg là “có vấn đề”.
Giá bò vàng nuôi trong nước đang được các lò mổ mua vào dao động từ 60.000 – 65.000 đồng/kg (bò sống). Ngay cả giá bò Thái hay Campuchia bán tại thị trường nội địa cũng cao hơn nhiều lần bò Úc nhập về ViệtNam.
Một thương lái ở Đức Hoà, Long An, cho biết, giá bò hơi tại Thái Lan hiện nay đang ở mức 110 baht/kg, tương đương hơn 70.000 đồng, nếu cộng cước vận chuyển, thuế và các chi phí khác về đến cửa khẩu cũng cao hơn gấp ba, bốn lần giá bò Úc mà doanh nghiệp khai báo thuế.
Câu hỏi đặt ra là liệu bò Úc có thực sự rẻ như vậy hay không
Trên thị trường tiêu dùng tại một số thành phố lớn hiện nay, thịt bò nhập khẩu từ Australia ngày càng trở nên phổ biến và quen thuộc hơn với người tiêu dùng. Có 2 lý do, thứ nhất thịt nhập khẩu được người tiêu dùng đánh giá là chất lượng hơn. Thứ hai, bất ngờ là giá thịt bò Úc không chênh lệch là mấy so với giá thịt trong nước.
Ít ai nghĩ giờ đây người tiêu dùng lại dễ dàng chế biến thịt bò Úc để phục vụ những bữa ăn hàng ngày.
Chị Nguyễn Kim Thanh - người tiêu dùng nói: “Khi vào siêu thị, tôi thấy 1 kg thịt bò Úc là 370.000 đ, trong khi đó thịt bò ta là 350.000 đ với cùng một loại là thịt bò bắp. Giá cả chênh nhau không đáng bao nhiêu tiền. Mà thịt bò Úc thơm ngon hơn, giá trị dinh dưỡng hơn nhiều, nên tôi không có lý do gì mà không dùng thịt bò Úc”.
Đọc những thông tin kinh tế - tài chính mới nhất trên FICA:
- Trả món nợ của Vinashin bằng cách nào?
- Hà Nội: Rau xanh "hút hàng" vì bão số 14
- Thái Lan kêu gọi thành lập liên minh lúa gạo
- VAMC chỉ mua được một phần nhỏ nợ xấu
Do giá bò thịt trong nước tăng nên khoảng chênh lệch giá giữa hai loại thịt bò này đã rút ngắn xuống còn 6% mặc dù thuế nhập khẩu bò đông lạnh khá cao, từ 15-20%.
Còn tại thị trường TP HCM, giá thịt bò Úc thậm chí còn rẻ hơn thịt bò Việt Nam. Từ đầu tháng 9, hệ thống bán hàng của nhà cung cấp thực phẩm lớn nhất thành phố đã không còn thấy mặt hàng thịt bò có xuất xứ Việt Nam. Thay thế vào đó là thịt bò Úc, được nhập khẩu nguyên con về giết mổ trong nước để đáp ứng nhu cầu thị trường.
Ngoại trừ thịt phi lê đắt hơn 10.000-20.000đ/kg, các mặt hàng khác như bắp bò, thịt đùi… giá tương đương bò Việt Nam, mặc dù để đến tay người tiêu dùng, thịt bò Úc còn phải gánh thêm phí vận chuyển, thuế nhập khẩu…
Giá mua tại thị trường Úc là 2 USD/kg thịt bò hơi. Gánh thêm 5% thuế nhập khẩu, phí vận chuyển và các chi phí khác, khi về đến Việt Nam giá 1 kg thịt bò hơi Úc chỉ có 58.000 đ/kg. Trong khi đó, bò Việt Nam có giá dao động khoảng 70.00 đ/kg thịt bò hơi.
Ông Nguyễn Văn Mạnh - Giám đốc Công ty Vissan chi nhánh Hà Nội chia sẻ: “Ai cũng thắc mắc tại sao bò Úc mà lại giá rẻ thế. Tuy nhiên, đó là thực tế vì chúng tôi nhập từ gốc nguyên con, không qua thương lái nên kiểm soát được giá. Vì thế, khi ra thị trường, giá thịt bò Úc mới rẻ như vậy. Thêm nữa, vì chúng tôi nhập nguyên con nên được giảm thuế, thuế nhẹ hơn thịt đông lạnh”.
Gồng gánh trên mình nhiều loại phí hơn nhưng trên đường đua, con bò Úc đang bắt kịp con bò Việt. Và đến khi Việt Nam gia nhập Hiệp định xuyên Thái Bình Dương (TPP ) - nơi hàng rào thuế quan được xóa bỏ, thì lợi thế cho con bò Úc bứt phá là điều thấy rõ.
Điểm yếu nằm ở hai mặt hàng chủ lực của chăn nuôi nước ta là thịt bò và thịt heo đều có giá thành sản xuất quá cao so với các nước. Dù đã có những bước cải thiện nhưng công nghệ, chuỗi sản xuất, năng suất vẫn không bì kịp nước ngoài.
Mỗi khi hàng nước ngoài nhập về cạnh tranh giá với sản phẩm trong nước thì các doanh nghiệp trong nước lại la làng với điệp khúc quen thuộc là người nông dân sẽ chết! Tuy nhiên, cũng có nhiều doanh nghiệp đã thừa nhận chính công nghệ sản xuất, chăn nuôi, trồng trọt nước ta chậm đổi mới, chậm học hỏi không theo kịp các nước mới là yếu tố gây ra cái chết... không đáng có.
Chi phí đầu vào, chuỗi sản xuất và tiêu thụ rời rạc cũng là những yếu tố đã đẩy giá thành sản phẩm lên cao làm doanh nghiệp (DN) nội mất khả năng cạnh tranh. Việt Nam đang tiến sâu vào sân chơi quốc tế và với thuế suất bằng 0, nhiều ngành sản xuất đang đối diện với nguy cơ chết trên sân nhà.
Thịt Việt Nam đắt nhất thế giới
Ông Nguyễn Đăng Vang, Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam, cảnh báo nếu ngành chăn nuôi không giảm được giá thành sản xuất xuống bằng hoặc thấp hơn các nước thì thị trường thực phẩm thịt ngoại sẽ chiếm lĩnh. Điểm yếu nằm ở hai mặt hàng chủ lực của chăn nuôi nước ta là thịt bò và thịt heo đều có giá thành sản xuất quá cao so với các nước. Dù đã có những bước cải thiện nhưng công nghệ, chuỗi sản xuất, năng suất vẫn không bì kịp nước ngoài.
Ông Vang cho biết giá thịt bò hơi mua tại Úc là 2 USD/kg. Gánh thêm 5% thuế nhập khẩu, phí vận chuyển và các chi phí khác, khi về đến Việt Nam giá 1 kg thịt bò hơi Úc chưa đến 60.000 đồng/kg. Trong khi đó, giá bò hơi Việt Nam lại ở mức trên 70.000 đồng/kg. Tại các siêu thị, cửa hàng thực phẩm hiện nay, thịt bò nhập khẩu từ Úc ngày càng trở nên phổ biến và quen thuộc hơn với người tiêu dùng. Đa số người tiêu dùng đều cho rằng thịt bò Úc mềm, ngon, chất lượng hơn. Và quan trọng là giá cả lại không chênh lệch hơn giá thịt bò trong nước là bao nhiêu. Hiện nay, giá bò Úc đã tăng cao do giáp tết nhưng ngoại trừ thịt phi lê bò đắt hơn 10.000-20.000đồng/kg, các mặt hàng khác như nạm, gân bò... giá cũng tương đương thịt bò Việt Nam.
Ở các siêu thị, thịt bò nhập khẩu ngày càng trở nên phổ biến và quen thuộc hơn với người tiêu dùng
Tại thị trường TP.HCM, các hệ thống bán hàng của nhà cung cấp thực phẩm lớn nhất thành phố như Vissan đã không còn thấy thịt bò Việt Nam. Thay thế vào đó là thịt bò Úc, được nhập khẩu nguyên con về giết mổ.
Ông Văn Đức Mười, Tổng Giám đốc Vissan, cho biết năm 2013 có khoảng 50.000 con nhập về Việt Nam, dự kiến trong năm 2014 sẽ còn tăng thêm. Trong thời gian tới, bò Brazil và Ấn Độ cũng sẽ nhập vào Việt Nam. Bò mang mác nội địa thực chất từ Thái Lan, Lào, Campuchia được dắt qua biên giới Tịnh Biên (An Giang), Lao Bảo (Quảng Trị)... nhưng số lượng đang giảm dần mà chất lượng lại kém. Trung bình một ngày có khoảng 4.000 con vào Việt Nam qua đường biên giới. Giá bò trong nước cao hơn nên hiện giờ Vissan cũng không mua được. Vì vậy, đơn vị này buộc phải mua bò Úc từ các đơn vị nhập khẩu trong nước về bán. Bò Úc được nhập nguyên con, được kiểm định, kiểm dịch chặt chẽ, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng nên rất an tâm về chất lượng.
Không chỉ thịt bò mà thịt heo, thịt gà sản xuất trong nước đều có giá thành sản xuất cao hơn hẳn các nước trong khu vực và trên thế giới. Ông Phạm Đức Bình, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thanh Bình (Đồng Nai), cho biết giá heo hơi nước ta có thể nói luôn cao nhất thế giới. Hiện nay giá heo hơi nước ta đang ở mức 50.000 đồng/kg. Dù đang là mùa đông, nguồn cung thịt giảm, nhu cầu cuối năm quá lớn nhưng giá heo hơi ở Trung Quốc cũng chỉ nhỉnh hơn heo Việt Nam 5.000 đồng/kg, còn bình thường luôn thấp hơn Việt Nam. So với Thái Lan hay xa hơn là Mỹ, Canada, giá thành nuôi heo ở Việt Nam đều cao hơn. "Sắp tới, gà nội sẽ chết nữa nếu gà Trung Quốc với giá rẻ như cho, chỉ hơn 10.000 đồng/kg ồ ạt tràn sang. Đấy là chưa nói đến thịt nhập khẩu ngày càng tăng từ Hàn Quốc, Mỹ, Ba Lan..." - ông Bình lo ngại.
Thịt ngoại thấp là hợp lý
"Ai cũng thắc mắc tại sao bò Úc mà lại giá rẻ thế. Thế nhưng điều đó lại rất hợp lý vì điều kiện chăn nuôi bò tại Úc đảm bảo sản xuất ra những con bò giá rẻ như vậy" - ông Phạm Đức Bình, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi Việt Nam, cho hay.
Theo ông Bình, khó mà đem so sánh chăn nuôi bò tại nước ta hay các nước Campuchia, Lào, Thái Lan với ngành công nghiệp nuôi bò của Úc. Úc có đồng cỏ bao la, chăn nuôi tập trung quy mô lớn, lại không mất công chăm sóc. Hơn nữa, giống bò Úc lại phát triển nhanh, trọng lượng cao hơn giống bò ta rất nhiều. Bò trong nước chỉ đạt 200-250 kg/con trong khi bò Úc 500-700 kg/con. Một con bò tại Úc họ chỉ tính lượng thịt phi lê vì người tiêu dùng ở nước họ không ăn nội tạng, xương, đầu. Nếu nhập nguyên con thì DN thực phẩm nước ta sẽ được lợi nhiều hơn.
"Như con heo nuôi ở Mỹ, Canada, giá thành thức ăn chăn nuôi chỉ chiếm khoảng 50%, trong khi nước ta là 75%. Thức ăn thì nhập, thuốc thú y thì tăng cao, phòng, chống dịch bệnh thì yếu kém, nuôi thì nhỏ lẻ, lấy đâu giá heo rẻ được. Trung Quốc là nơi sản xuất 60% lượng heo thế giới nhưng giá vẫn rẻ hơn vì con giống có, cám cung ứng đủ, kỹ thuật tốt hơn. Ngoài ra, chính phủ còn hỗ trợ mỗi trang trại heo mấy chục ngàn USD nên thịt heo bán ra giá rẻ" - ông Bình phân tích.
Ông Văn Đức Mười, Tổng Giám đốc Vissan, cho biết DN nhập từ gốc nguyên con, không qua thương lái nên kiểm soát giá tốt. Vì vậy khi ra thị trường, giá thịt bò Úc mới rẻ như vậy. Tỉ lệ thịt của bò vàng sau khi giết mổ chỉ đạt 50%, còn bò Úc đạt lên đến 60%-65%. Ngoài ra, vì nhập nguyên con nên được giảm thuế, thuế nhẹ hơn nhập thịt đông lạnh.
Ông Nguyễn Trí Công, Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai, cũng cho biết: "Thịt ngoại nhập vào đúng là cần kiểm tra, hạn chế nếu có thể để bảo vệ ngành chăn nuôi trong nước. Tuy nhiên, nói thịt ngoại bán phá giá là không đúng, không có chuyện đó. Tại Mỹ, sau khi chọn lựa những con bò tiêu chuẩn, họ thả hàng trăm con trong một khuôn viên đồng cỏ vài chục hecta, không cần chăm sóc nhiều. Cũng giống như con heo, gà, chỉ nói so với các nước trong khu vực Đông Nam Á, ngành chăn nuôi nước ta đã không theo kịp về hệ thống công nghiệp, tập trung. Giống heo nước ngoài chỉ ăn 2 kg cám là cho ra 1 kg thịt, trong khi heo nước ta phải ăn mất 3-3,2 kg cám mới có 1 kg thịt".
Việt Nam phải hòa nhập 2 hiệp định thương mại quan trọng: Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - châu Âu trong bối cảnh một bên là sức khỏe của doanh nghiệp (DN) bị “bào mòn” trong 5 năm qua và một bên là sự xung đột mạnh mẽ từ những quy định của các hiệp định này dành cho ngành
nông nghiệp.
Nơi tiêu thụ nông sản ngoại
Vài ngày trước, anh Lê Văn Thành (ngụ quận 9, TP HCM) đặt mua 2 kg
thịt bò Úcvới giá khoảng 220.000 đồng/kg. “Thịt bò tươi được quảng cáo là nhập nguyên con từ Úc, người bán giao tận nhà nhưng giá ngang thịt bò nội mua ngoài chợ. Không ngờ thịt bò nhập mà giá lại rẻ như vậy. Nếu hàng nhập khẩu không phải đóng thuế chắc giá còn rẻ hơn” - anh Thành nhận xét.
Hiện thịt bò Úc nhập khẩu được bán bằng giá với thịt bò nội địa và sẽ còn rẻ hơn khi Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại Ảnh: HỒNG THÚY
Việt Nam không có nhiều ưu thế về thổ nhưỡng để phát triển chăn
nuôi bò nên nếu chỉ gói gọn ở phạm vi thịt gia súc, việc tăng nhập khẩu thịt bò Úc để thay thế nguồn cung từ các nước Đông Nam Á đang sụt giảm thì không có gì đáng ngại. Tuy nhiên, bên cạnh thịt bò, nhiều mặt hàng
nông sản, nuôi trồng cũng sẽ đối mặt với nguy cơ bị đè bẹp bởi hàng ngoại nhập.
Ông Văn Đức Mười, Chủ tịch Hội Lương thực - Thực phẩm TP HCM, cho biết theo lộ trình cam kết, các dòng thuế sẽ tiến về 0%, khi đó hàng hóa các nước sẽ đổ vào Việt Nam nhiều hơn. Thị phần hàng hóa của DN trong nước bị thu hẹp, thậm chí có nguy cơ mất thị trường, nhất là nhóm hàng nông sản. Mỹ, Úc và New Zealand là 3 đối tác đáng ngại nhất khi đàm phán và thực hiện cam kết về mở cửa mặt hàng
nông sản, đặc biệt là lĩnh vực chăn nuôi vì sản phẩm cạnh tranh của Việt Nam trong ngành này tương đối thấp, năng lực sản xuất và công nghệ hạn chế, phải đối mặt thường xuyên với các loại dịch bệnh trên đàn gia súc, gia cầm.
Ngành gia súc năng suất chưa cao, giá thành cao, sản phẩm đầu ra không tiêu thụ hết và bấp bênh. Khi đó, để thực hiện các dòng thuế theo cam kết, áp dụng những quy ước kỹ thuật như rào cản thương mại (TBT), quy ước kỹ thuật an toàn vệ sinh thực phẩm (SPS)…, DN sẽ không vượt qua nổi.
Thay đổi hay là “chết”?
GS-TS Võ Tòng Xuân cho biết thông tin từ các tổ chức phi chính phủ theo dõi đàm phán TPP cho thấy TPP gồm những công ty siêu quốc gia muốn bảo vệ quyền lợi của họ. Một trong những ràng buộc đầu tiên của TPP là sẽ phạt rất nặng các trường hợp ăn cắp kỹ thuật, thông tin. Chẳng hạn, nếu mùa vụ này, các nước thành viên TPP cung cấp cây, con giống cho Việt Nam sản xuất thì ở các mùa sau, DN Việt Nam phải tiếp tục mua giống từ họ chứ không được lai tạo, nhân giống và canh tác. DN vi phạm sẽ bị đưa ra tòa án quốc tế mà không cần thông qua tòa án Việt Nam. Ngược lại, với những rào cản thương mại và kỹ thuật, hàng hóa Việt Nam muốn xuất khẩu sang các nước phải đáp ứng những yêu cầu về chất lượng, quy cách mẫu mã rất khắc nghiệt.
Một khó khăn khác là các nước TPP đều có xu hướng đàm phán hạn chế, giữ bảo hộ đối với nông sản nội địa. Các nội dung đàm phán không đề cập việc hạn chế quyền ban hành những điều kiện TBT, SPS mới của các nước TPP. Các nước này vẫn được đơn phương đưa ra TBT, SPS mới hoặc điều chỉnh, từ đó ngăn chặn việc nhập khẩu
nông sản Việt Nam vào thị trường nước họ. Thêm nữa, bên cạnh giảm thuế, việc kiểm dịch, kiểm tra dư lượng kháng sinh, các đòi hỏi về nhãn mác, bao gói... vẫn là rào cản cho nông sản Việt Nam vào các nước.
Theo GS-TS Võ Tòng Xuân, ngay khi Việt Nam gia nhập WTO, ông đã nhiều lần đề cập việc cải tổ sản xuất lúa gạo để tăng sức cạnh tranh cho hạt gạo. Song, đến nay, nhiều DN vẫn duy trì kiểu làm ăn chụp giật, thông qua thương lái. “Chúng ta thừa sức làm ra hạt gạo chất lượng nhưng đáng buồn là nhiều cánh đồng mẫu lớn đang tồn tại kiểu chạy theo lợi nhuận, không kiểm soát chặt chẽ các khâu sản xuất gạo đúng tiêu chuẩn quốc tế và khó có thương hiệu để xuất khẩu” - GS Xuân băn khoăn.
Ông Văn Đức Mười cho rằng gia nhập TPP chính là cơ hội để DN Việt Nam thay đổi chính mình hoặc không bao giờ “lớn lên” được. “Phải mạnh dạn nhìn nhận sự thật để thay đổi vươn lên, tái cấu trúc ngành nông nghiệp trên cơ sở truy xuất nguồn gốc để tăng sức cạnh tranh. TPP không bắt buộc mà chính DN phải tự bắt mình thay đổi. Trước mắt, sự thay đổi không nhằm tăng xuất khẩu mà để tăng khả năng cạnh tranh tại thị trường nội địa” - ông Mười nói
Theo thống kê của Cục Thú y, từ đầu năm 2013 đến nay, Việt Nam nhập khẩu khoảng 81.000 tấn thịt gia súc, gia cầm. Dự kiến cả năm 2013 nhập tổng cộng 90.000 tấn.
Lượng thịt gia cầm nhập khẩu chiếm khoảng 70%, tương đương 57.000 tấn. Tổng số trâu bò nhập khẩu để giết mổ làm thực phẩm trong năm nay ước khoảng 151.611 con.
Tràn ngập siêu thị
Thịt bò Úc hiện đã phủ khắp hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi tại TP HCM như Co.opmart, Co.opFood, SatraMart, SatraFood, Maximark, Vinatex, hệ thống cửa hàng giới thiệu sản phẩm của Vissan… Khảo sát tại Co.opmart Phú Mỹ Hưng (quận 7) cuối tuần qua cho thấy giá thịt bò Úc chỉ nhỉnh hơn thịt bò nội từ 2% – 3%.
Tại hệ thống siêu thị Big C, Co.opmart…, thịt bò Úc cũng tiêu thụ khá mạnh. Theo các siêu thị, mức chênh lệch vài chục ngàn đồng/kg nhưng ngon hơn, mềm hơn đã kéo lượng lớn người tiêu dùng bỏ bò Việt, chuyển sang mua thịt bò Úc.
Không chỉ tiêu thụ mạnh ở kênh siêu thị, cửa hàng thực phẩm, thịt bò Úc được rao bán khá rầm rộ trên các trang mạng. Nhiều hệ thống nhà hàng, quán ăn cũng dán thông báo dùng 100% bò nhập khẩu cho món ăn của mình.
Ngoài Công ty Trung Đồng trực tiếp nhập khẩu bò Úc, giết mổ và phân phối ra thị trường, từ tháng 9, Công ty Vissan cũng giết mổ và bán ra thị trường một lượng lớn bò Úc.
Theo ông Văn Đức Mười, Tổng Giám đốc Công ty Vissan, trung bình mỗi tháng Vissan giết mổ khoảng 1.500 con bò Úc (trọng lượng 500 kg/con).
Sau hàng loạt thông tin về thịt gà dai (gà thải loại từ Trung Quốc, Hàn Quốc) không đạt chất lượng dinh dưỡng và tồn dư nhiều chất kháng sinh vượt mức cho phép, gà thải loại vẫn đang được bán tại một số siêu thị, chợ ở TP HCM. Mặt hàng đùi, cánh gà nhập khẩu tạm lắng do gà trong nước giá giảm mạnh nhưng có khả năng được đưa vào thị trường Việt Nam bất cứ lúc nào.
Bà Phạm Ngọc Hà, Giám đốc Công ty TNHH San Hà, cho biết công ty đang tạm ngưng nhập đùi, cánh gà. Trước đây, mặt hàng này được nhập từ Mỹ về, sau khi cộng hết các chi phí và lợi nhuận, giá bán ra thị trường rẻ hơn gà giết mổ trong nước từ 5.000 – 10.000 đồng/kg.
Thua, lỗ là tất yếu
Theo ông Văn Đức Mười, hiện tổng đàn bò vàng trong nước khoảng 6 triệu con, được chăn nuôi theo hộ gia đình rải rác từ cao nguyên đến đồng bằng, không đủ sản lượng đáp ứng nhu cầu tiêu thụ hằng ngày, nhất là tại các đô thị lớn.
Lâu nay, các doanh nghiệp vẫn nhập khẩu bò sống từ Campuchia, Lào, Thái Lan, Myanmar qua đường cửa khẩu biên mậu với số lượng lớn nhưng bị “nội địa hóa nhanh” nên nhiều người không nhận ra bò nhập.
Nguồn hàng này có giá không ổn định và thường xuyên bị thương lái bơm nước nên không bảo đảm chất lượng. Do đó, việc chuyển sang nhập bò chính ngạch từ Úc thay thế dần bò nhập qua đường mậu biên là điều tất yếu.
Bò Úc được nhập khẩu chính ngạch là bò sạch. Một lợi thế khác là bò Úc trọng lượng lớn, khoảng 500 kg/con, tỉ lệ thịt sau giết mổ là 55% trong khi bò vàng trọng lượng chỉ khoảng 250 kg và tỉ lệ thịt sau giết mổ chỉ 50%.
Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam, ông Nguyễn Đăng Vang, cho biết theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp Úc, từ đầu năm đến nay, nước này xuất sang Việt Nam khoảng 36.000 con bò sống, trị giá tương đương 24 triệu USD, trọng lượng trung bình từ 350 – 500 kg/con, với giá bò hơi khoảng 2 USD/kg.
“Nếu cộng các chi phí vận chuyển, thuế, hao hụt…, giá thành khoảng 2,4 USD/kg thì giá bán lẻ trên thị trường là phù hợp, không có dấu hiệu bán phá giá. Bởi Úc, Mỹ, Canada đặc biệt có lợi thế trong chăn nuôi bò nên giá thành thấp” – ông Nguyễn Đăng Vang nói.
Ở lĩnh vực chăn nuôi gia cầm, chủ một trang trại nuôi gà ở Đồng Nai cho biết hiện giá gà công nghiệp lông trắng xuất chuồng chỉ 26.000 – 27.000 đồng/kg nhưng ít người mua.
Gà đến lứa xuất chuồng, tính sơ tiền cám là 24.000 đồng (12.000 đồng/kg), con giống 10.000 đồng, chưa kể lương công nhân, điện, nước… Vì vậy, với giá bán dưới 30.000 đồng/kg, người nuôi lỗ nặng.
Giám đốc một nhà máy chế biến thực phẩm ở Đồng Nai cho biết trước đây đơn vị ông cũng đầu tư nuôi gà nhưng giá gà lên xuống bấp bênh nên đã dẹp chuồng trại, tập trung nuôi heo.
Vị này cho biết thêm tại một số nước có ngành công nghiệp chăn nuôi tiên tiến, tỉ lệ tiêu tốn thức ăn chỉ từ 1,2 – 1,6 kg/kg tăng trọng nên giảm được giá thành đáng kể, trong khi ở Việt Nam là từ 2 kg thức ăn/kg tăng trọng trở lên.
Khó lật ngược tình thế
Thực trạng hiện tại báo hiệu một tương lai khá u ám cho ngành chăn nuôi. Theo giới chuyên môn, một khi Việt Nam gỡ bỏ thuế quan theo lộ trình hội nhập, sản phẩm chăn nuôi các nước sẽ ồ ạt vào Việt Nam với giá rẻ hơn.
Khi đó, nếu vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm được kiểm soát tốt, người tiêu dùng sẽ có cơ hội sử dụng sản phẩm chất lượng, giá rẻ nhưng ngược lại, ngành chăn nuôi trong nước sẽ… chết.
Ông Phạm Đức Bình, Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi gia cầm Đông Nam Bộ, cho rằng tương lai phá sản ngành chăn nuôi gà, bò là khó tránh khỏi. Đó cũng là cái giá phải trả cho việc hội nhập sân chơi quốc tế.
Theo ông Phạm Đức Bình, Việt Nam không có ưu thế do phụ thuộc nguyên liệu thức ăn chăn nuôi nhập khẩu, giá thành cao, không có công nghệ chế biến (gà) và không có đồng cỏ phục vụ chăn nuôi bò quy mô lớn. Hiện tại, bò, gà ngoại nhập vào Việt Nam phải chịu thuế nhưng sản phẩm sản xuất trong nước đã không cạnh tranh lại về giá, sắp tới, các hiệp định Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) có hiệu lực và có thể thêm TPP (Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương) thì ngành chăn nuôi Việt Nam chắc chắn thua.
“Do tập quán tiêu dùng, đùi, cánh gà là hàng thứ phẩm của các nước nhưng lại là hàng chính phẩm của Việt Nam. Vì là hàng thứ phẩm nên giá bán rất rẻ. Cánh, đùi gà nhập vào Việt Nam chỉ khoảng 0,85 USD/kg, cộng cả thuế 18% – 20% vẫn chưa đến 20.000 đồng/kg, rẻ hơn cả gà sống bán tại trại chăn nuôi trong nước.
Đến năm 2018, theo cam kết AFTA, thuế nhập khẩu về 0%, giá bán các mặt hàng đùi, cánh gà đông lạnh sẽ rẻ hơn nữa, ngành chăn nuôi gà lông trắng Việt Nam không tránh khỏi xóa sổ. Chúng ta chỉ có thể lật ngược tình thế khi doanh nghiệp xuất khẩu ức gà sang các nước và dành đùi, cánh tiêu thụ trong nước. Nhưng đây là việc cực kỳ khó” – ông Phạm Đức Bình nói.
Nhìn lại mình
Ông Văn Đức Mười cho rằng đến năm 2015, các sản phẩm chăn nuôi từ các nước nhập vào Việt Nam sẽ nhiều hơn, ngành chăn nuôi trong nước muốn cản cũng không được. Vì thế, đây là lúc để ngành chăn nuôi nhìn lại mình, làm sao để tăng được tính cạnh tranh thay vì “so bì” tại sao sản phẩm từ các nước có lợi thế hơn. Đối với đàn bò, cần cải thiện từ con giống cho đến công nghệ chăn nuôi và nó đòi hỏi thời gian không thấp hơn một thập kỷ.
Theo ông Phạm Thanh Hùng, Phó Giám đốc Công ty Ba Huân – đơn vị vừa tham gia phân phối mặt hàng thịt gà – lẽ ra trước lộ trình cắt giảm thuế, từ những năm trước, nhà nước phải có tầm nhìn và ủng hộ phát triển nông nghiệp trong nước thông qua các giải pháp như hạ lãi suất, quy hoạch vùng chăn nuôi, hỗ trợ đầu tư áp dụng khoa học kỹ thuật… Trong điều kiện Việt Nam chăn nuôi nhỏ lẻ còn nhiều, thức ăn chăn nuôi nhập khẩu giá cao, lãi suất chưa hạ, doanh nghiệp không đủ lực để đầu tư nên khó có thể giảm giá thành chăn nuôi để cạnh tranh
gần 50 năm chủ trương đưa chăn nuôi thành ngành sản xuất chính với nhiều đối tượng vật nuôi, giờ chỉ còn hy vọng vào con vịt và gà thả vườn.
Hơn 1 tháng nay, tin đồn về việc nhà nước có thể buông chăn nuôi để đổi lấy những lợi thế cho rau quả và thủy sản trong đàm phán Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) làm cho những người làm chăn nuôi buồn bã, nhưng họ cũng ý thức được đấy là một tất yếu.
Sau gần 50 năm chủ trương đưa chăn nuôi thành ngành sản xuất chính với nhiều đối tượng vật nuôi, giờ chỉ còn hy vọng vào con vịt và sau đó là con gà thả vườn.
"Cái chết" được biết trước
Đã hơn chục năm nay, dân quê tôi (Nam Đàn, Nghệ An) có nghề vỗ béo bò. Bò nuôi ở mạn ngược Thanh Chương, Đô Lương chăn thả đàn nên gầy nhỏ vì thiếu ăn được dân quê tôi tậu về vỗ béo 3-4 tháng rồi bán thịt, mỗi con cũng kiếm được 1,5- 2 triệu đồng. Nhưng từ nửa năm ngoái đến nay không còn thấy ai làm nữa và câu giải thích đều giống hệt nhau – Hết thời rồi, mỗi con chỉ kiếm được vài ba trăm ngàn, không bõ.
Tân, một lái bò chuyên nghiệp ở chợ Sa Nam (Nam Đàn) kể: "Thấy bò khó, em nhảy lên biên giới mua trâu Lào lùa về Nghĩa Đàn bán cho lái Hà Nội, Hải Phòng, nhưng chỉ được chưa đầy một năm thì trâu Lào cũng khó bán dần, mấy anh ngoài đó nói gu ăn uống ngoài đó đang chuyển sang ăn thịt bò Úc".
Gà thả vườn cũng là một ưu thế vì khẩu vị người Việt không thích gà công nghiệp, thế nhưng xã hội càng phát triển thì tỷ trọng dùng gà công nghiệp tăng lên tỷ lệ thuận với mức tăng dân số khu vực thành thị và lao động công nghiệp, trong lúc dân số khu vực nông thôn giảm dần. Những lợi thế kiểu này chúng ta đã từng nghe nói đâu đó về trâu, bò từ hơn 30 năm trước, bởi vậy không có gì khác hơn, cần phải xây dựng lại ngành chăn nuôi một cách cơ bản nhất.
Năm 2003, khi quay bộ phim “Mùa len trâu”, tuy khó nhưng đạo diễn Nguyễn Võ Nghiêm Minh vẫn có thể gom được ở Đồng Tháp, Long An vài trăm con trâu để quay, còn giờ dù có chồng tiền cao nghều nghệu cũng chẳng thể có trâu. Đàn trâu các tỉnh có mùa nước nổi như Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cà Mau từng mang đến nét riêng cho “Đất rừng phương Nam” cứ thưa dần rồi mất bặt lúc nào không hay.
Không chỉ có trâu bò mà gà và lợn ngoại cũng đang rải đầy các siêu thị. Co.opmart là siêu thị tỏ ra có lòng yêu nước nhiệt thành khi năm 2012 đưa ra các điều kiện hết sức chặt chẽ cho thịt ngoại sau đó giảm xuống 50% cho thịt nội và 50% cho thịt ngoại nhưng hiện nay thì gần như không còn áp dụng quy chế này nữa vì “thịt bò Úc hiện được nhập khẩu và giết mổ tại Việt Nam”.
Huy, một nhà thầu suất ăn công nghiệp ở tỉnh Bình Dương mỗi ngày cung cấp 15.000 suất cho biết, 100% thịt gà mà anh sử dụng đều là đùi, cánh gà công nghiệp nhập khẩu được cung cấp bởi một công ty nhập khẩu trực tiếp nên giá rất rẻ – Nếu không có nguồn cung ổn định và giá rẻ đó thì khó mà giữ được khi chỉ với 15.000 đ/suất với bao nhiêu chi phí khác nằm trong đó.
Dự hội nghị tổng kết ngành chăn nuôi 2013 có đại biểu đủ thành phần từ cơ quan quản lý nhà nước đến thú y, các hiệp hội, doanh nghiệp… Điều thống nhất cao trong hội nghị là… ngành chăn nuôi sẽ phá sản, Hiệp định TPP được ký kết càng nhanh thì sự phá sản xảy ra càng sớm.
Không có số liệu chính xác nhưng theo thống kê, đàn trâu bò trong nước đã giảm từ 6,7 triệu con năm 2010 xuống chỉ còn 5,1 triệu con năm 2013. Theo ước tính của một số người, ngành chăn nuôi gà hiện đang chịu lỗ 8.000 – 10.000 tỷ/năm. Mấy tháng nay, giá heo đã vượt lên 45.000-46.000 đ/kg, nhưng giá này liệu trụ được bao lâu khi năm ngoái giá heo chỉ quanh quẩn 40.000-42.000 đ/kg, trong lúc giá thành lên tới 44.000 đ/kg.
Nguyên nhân
Không khó để tìm nguyên nhân gián tiếp và trực tiếp dẫn tới sự yếu kém của ngành chăn nuôi. Về đại gia súc thì chúng ta thiếu đồng cỏ, thiếu không gian. Theo các chuyên gia, nếu muốn đạt năng suất như Úc 1 con bò thịt tối thiểu cần 1 ha, nhưng hiện nay tính hết “đầu thừa đuôi thẹo” cũng chỉ có khoảng 2.000 m2/con.
Về heo gà do chúng ta phải nhập khẩu nguyên liệu thức ăn gia súc với giá cao hơn bình quân của thế giới từ 10-12%, trong lúc tỷ trọng của thức ăn trong cơ cấu giá thành chiếm tới 65-70%.
Khẩu vị cũng là nguyên nhân làm cho ngành chăn nuôi vốn đã yếu ớt thêm èo uột. Ở các nước khác, thịt đùi, cánh, nội tạng… được coi là phụ phế phẩm, bán rất rẻ trong lúc với người Việt thì “nhất phao câu nhì đầu cánh”.
Như gia đình nhà tôi, khi luộc một con gà bao giờ vợ tôi cũng xí 2 cái đùi, con gái tôi chỉ chọn 2 cánh, còn tôi gắp cái gan, miếng tiết và nếu có lon bia thì chọn thêm đầu, cổ. Khi chủ đã chọn hết thì cô osin chỉ còn biết ăn cái ức. Khẩu vị như thế nên nhiều doanh nghiệp lãi lớn nhờ nhập đùi gà từ Mỹ về chỉ với giá 20.000 đ/kg, rẻ hơn rất nhiều so với giá gà nội.
Nhập khẩu bò sống từ Úc về giết mổ tại Việt Nam đang được các doanh nghiệp lựa chọn để đáp ứng nhu cầu ăn thịt tươi của người Việt và thuế suất chỉ 5%, thay vì 14% như thịt không xương đông lạnh. Giá bò sống Úc về đến VN chỉ 57.000 đ/kg bò hơi, thấp hơn 3.000-5.000 đ so với bò nội, đấy là chưa kể tỷ lệ thịt của bò nội chỉ đạt 50%, trong lúc bò Úc là từ 55-60%, ngoài ra còn thêm nội tạng rất dễ bán.
Với heo, các doanh nghiệp bao giờ cũng đối chiếu với giá heo Thái Lan. Từ nhiều năm nay, giá heo Thái ổn định ở mức 46.000-48.000 đ/kg hơi, rẻ hơn VN khoảng 10%. Lý do được một chuyên gia của tập đoàn CP giải thích, kỹ thuật nuôi heo của CP Việt Nam tương đương CP Thái Lan nhưng giá thành cao hơn chủ yếu do giá thức ăn tại VN cao hơn 10%. Nên nhớ CP tự sản xuất lấy thức ăn, còn các trang trại của Việt Nam hầu hết đều phải mua.
Dịch bệnh liên miên cũng góp phần không nhỏ làm cho ngành chăn nuôi thêm khó khăn. Trên gia cầm thì cúm, trên trâu bò thì lở mồm long móng, trên heo thì tai xanh. Có thể nói chưa lúc nào ngành chăn nuôi im ắng dịch bệnh hại. Ước tính dịch bệnh làm cho chăn nuôi bị thiệt hại thêm 5%, đấy là chưa kể một nguồn nhân lực, tài lực rất lớn được nhà nước huy động cho phòng chống dịch.
Cần rút ra những bài học
Năm 2013, ngành chăn nuôi cung ứng khoảng 2,7 triệu tấn thịt, 7,5 tỷ quả trứng. So với năm 2012, vẫn có tăng trưởng hơn 2,3%. Mức tiêu thụ thịt, trứng của người Việt vẫn còn rất thấp so với các nước tiên tiến nhưng so với 25 năm về trước đã cao hơn 2 lần. Thành tựu của chăn nuôi thời gian qua không hề nhỏ nhưng như một người chạy Marathon nghiệp dư, những giây phút đầu bứt phá tốt nhưng sau đó hụt hơi, xuống sức mà đích đến hãy còn xa lắm.
Tính nghiệp dư biểu hiện rõ nhất ở “chất xám” chuyên ngành. Khác với ngành trồng trọt, chăn nuôi cho đến tận hôm nay vẫn thiếu vắng bóng dáng các “cây đa, cây đề”, những người có đầy đủ tri thức và uy tín góp tiếng nói quan trọng cho việc hoạch định chính sách của nhà nước, có tầm nhìn chiến lược 20, 30 năm cho ngành.
Các đề tài nghiên cứu khoa học của ngành chăn nuôi thời gian qua chủ yếu tập trung cho công tác giống. Các TBKT về giống vật nuôi thời gian qua đã giúp chúng ta phát triển được trong điều kiện trình độ chăn nuôi còn ở mức rất thấp và VN chưa hòa nhập sâu rộng với thế giới nhưng hiện nay những giá trị đấy đã mai một và mau chóng hết vai trò.
Ví dụ đề tài cấp nhà nước chọn lọc giống heo Thuộc Nhiêu được triển khai từ 1980-1990 nhưng thực tế hiện nay ở ĐBSCL nói riêng và cả nước nói chung, thì giống heo 100% máu ngoại tỏ ra ưu thế nhất. Trong lúc đó hệ thống quản lý giống, điều kiện cần thiết đảm bảo cho giống phát huy cao tiềm năng, đảm bảo sự xích lại gần nhau về năng suất giữa hộ chăn nuôi giỏi với hộ chăn nuôi dở lại chưa được hình thành.
Trong lúc có hàng trăm đề tài nghiên cứu về giống nhưng lại không có nghiên cứu nào về thức ăn. Hiện nay mỗi năm chúng ta phải nhập 25% ngô, gần 100% đậu nành, bột cá và 100% thức ăn bổ sung. Trách nhiệm để thiếu bắp, đậu thuộc ngành trồng trọt, bột cá thuộc ngành thủy sản, còn thức ăn bổ sung thì không biết phân bổ ngành nào.
Vẫn còn an ủi rằng, chúng ta còn hơn 80 triệu con vịt được nhìn nhận có tính cạnh tranh cao nhất bởi 50% thức ăn của chúng là lúa và khả năng tự kiếm ăn rất cao của chúng. Tuy nhiên nếu vì việc quản lý bệnh cúm buộc phải nuôi nhốt thì giá vịt của ta chưa hẳn rẻ hơn giá vịt Trung Quốc
Được mệnh danh là con “xóa nghèo, làm giàu”, chỉ sau gần 5 năm (2000-2005) tổng đàn bò sữa của huyện Củ Chi lên đến 19.000 con (chiếm gần 50% tổng đàn bò của thành phố), giúp xóa nghèo, tạo việc làm cho hàng ngàn hộ nông dân. Thế nhưng, gần đây, người chăn nuôi bò sữa tại huyện Củ Chi rơi vào cảnh… thua lỗ vì giá thức ăn tăng nhanh còn giá thu mua sữa thì tăng không đáng kể. Làm gì để đưa người nông dân thoát khỏi khó khăn này?
Nuôi nhiều lỗ nhiều…
Anh Huỳnh Hiệp Sĩ đã cầm cự giữ lại đàn bò hơn 5 tháng nay.
Là xã ít có điều kiện phát triển bò sữa nhưng nay Tân Thông Hội đã có 461 hộ nuôi 1.255 con bò sữa. Nhưng niềm vui không lâu vì từ giữa năm 2004 đến nay, người nuôi bò sữa bị lỗ nặng. “Đã có hơn chục hộ phải bán bò sữa chuyển sang nuôi bò thịt”, ông Trần Văn Thiền, Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã cho biết.
Còn anh Huỳnh Văn Nhẩm, chủ một trại bò sữa, nói giọng buồn buồn: “Tôi có14 con bò nhưng phải kêu bán 3 con vì không kham nổi. Từ năm 2001 đến nay giá thức ăn cho bò sữa liên tục tăng. Nuôi nhiều lỗ nhiều…”.
Cụ thể, cám Con Cò bao 25 kg giá 45 ngàn đồng tăng lên 50 ngàn, nay là 68 ngàn; xác sắn bao 20kg từ 5 ngàn đồng tăng lên 11 ngàn đồng, có lúc đến 14 ngàn; riêng hèm bia giá không tăng nhưng bị pha nhiều nước hơn. Trong khi đó, suốt 4 năm liền giá thu mua sữa chỉ ở mức 3.200 đồng/lít cho đến tháng 9-2004 mới tăng lên 3.500 đồng/lít.
Ở xã Tân Thạnh Đông - nơi có đàn bò sữa lớn nhất huyện - người dân cũng xôn xao chuyện bán bò. Anh Huỳnh Hiệp Sĩ, ở ấp 3E xã Tân Thạnh Đông, nói: “Nhà tôi nuôi 38 con bò sữa, cầm cự đến giờ nhờ làm đại lý bán cám. Nhưng giờ chỉ đủ chăm chút cho 8 con đang vắt sữa, còn 30 con còn lại chỉ nuôi… cầm xác”.
Để duy trì đàn bò, hàng ngày vợ anh phải lên Bình Dương mua cỏ. Anh Ngô Văn La- cạnh nhà anh Sĩ, nói: “Dạo trước, gia đình tôi vừa vay ngân hàng, vừa mượn thêm bà con được 41 triệu mua 3 con bò. Nhưng nay cầm cự không nổi, kêu người bán bò thì họ trả giá thấp hơn lúc mua”. Anh Nguyễn Văn Dũng, cán bộ xã Tân Thạnh Đông cho biết, toàn xã có đến 6.642 con bò sữa với 1.292 hộ chăn nuôi, “nay nhiều gia đình phải bán bò vì nuôi không có lời, có người rơi vào cảnh trắng tay vì bò sữa”.
Đi tìm lời giải
Làm gì để giúp người nuôi bò thoát khó? Ông Đoàn Thanh Vân, Chủ tịch UBND xã Tân Thạnh Đông, tâm sự : Chúng tôi chỉ biết xuống từng hộ để vận động họ trồng thêm cỏ, cố gắng cầm cự cho qua đợt khó khăn này”. Ông Vân phân tích, sau 5-6 năm, giá sữa luôn ở mức 3.200đồng/kg.
Đến tháng 9-2004, giá mua sữa có tăng, cụ thể giá mua của Công ty Vinamilk là 3.500đồng/kg; Công ty Visomilk là 3.600đồng/kg. Theo tính toán, khi người nuôi bò bán 1 kg sữa, mua được 2 kg cám thì đủ hoà vốn. Muốn có lời thì bán 1 kg sữa phải mua được 3kg cám. Thế nhưng, hiện nay người nuôi bán 1 kg sữa (3.500 đồng) chỉ mua được hơn 1kg cám (2.500 đồng), xem như lỗ nặng.
Được biết, vào tháng 6-2005, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP.HCM đã đề nghị các đơn vị mua sữa tăng giá mua thêm 500 đồng/ lít nhưng không được chấp nhận. Điều này đã khiến người dân nuôi bò càng khó khăn hơn. Truớc mắt, để giúp dân, huyện Củ Chi đã chủ động dành 3.000ha đất để trồng cỏ, thực hiện bình tuyển, gieo tinh bò sữa cao sản nhằm thải loại những con bò cho năng suất thấp, tạo đàn bò có năng suất sữa cao để giảm giá, tăng hiệu quả kinh tế. Huyện cũng yêu cầu Công ty Bia Sài Gòn, Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn nhanh chóng thực hiện xây dựng nhà máy bia, thức ăn gia súc trên địa bàn để chủ động nguồn thức ăn cho bò sữa.
Ông Lê Minh Tấn, Phó Chủ tịch UBND huyện Củ Chi cho biết, con bò sữa đã tạo công ăn việc làm cho hàng chục ngàn lao động. Điều ý nghĩa hơn, nhờ đàn bò sữa mà số hộ nghèo trong huyện từ 25% đã giảm xuống còn 3% (theo chuẩn mới 6 triệu đồng/ năm). “Nhưng giờ thì cán bộ huyện cũng như người dân đang ngồi trên lửa vì giá cám tăng chưa có điểm dừng. Nguy cơ tái nghèo rất dễ xảy ra nếu không có sự hỗ trợ kịp thời của thành phố”, ông Tấn nói.
Để giảm phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu sữa ngoại nhập khẩu, trong đề án tái cơ cấu ngành chăn nuôi Việt Nam, Bộ NN-PTNT đặt ra chỉ tiêu tăng số lượng đàn bò sữa đạt 500.000 con vào năm 2020 để có sản lượng sữa khoảng 1 triệu tấn sữa tươi mỗi năm. Nhưng nhiều chuyên gia cho rằng, việc hỗ trợ nông dân cũng như doanh nghiệp chăn nuôi vẫn ì ạch nên nếu các cơ quan chức năng không nỗ lực và tháo gỡ về chính sách thì mọi chỉ tiêu sẽ chỉ ở trên giấy...
Mới chỉ đảm bảo 28% sữa nội
Thật nghịch lý khi Việt Nam là quốc gia có ngành chăn nuôi bò sữa thâm niên hơn 60 năm nhưng sau hơn nửa thế kỷ đến nay, sản lượng sữa tươi của cả nước mới chỉ đáp ứng được 28% nhu cầu tiêu thụ.
Ông Nguyễn Đăng Vang, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cho biết, chăn nuôi bò sữa ở Việt Nam chỉ thực sự tăng mạnh khoảng 10 năm gần đây. Lượng sữa còn lại đang phải phụ thuộc rất nhiều vào nguồn sữa nhập khẩu. Mà như chúng ta đã biết, chính sách của nhà nước là khuyến khích phát triển công nghiệp chế biến sữa tươi, chương trình “sữa học đường” cũng được đẩy mạnh những năm gần đây không chỉ để tăng chỉ số thông minh và chiều cao cho trẻ mà còn để đảm bảo sức khỏe cho người dân.
Còn sữa hoàn nguyên có chất lượng kém hơn, chưa kể việc có thể khó kiểm soát và theo dõi chất lượng cũng như các thành phần dinh dưỡng. Trong khi đó, nhu cầu tiêu thụ sữa của người dân Việt Nam đang tăng rất mạnh và đột biến trong khoảng 10 năm gần đây.
Ông Vũ Văn Tám, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT cũng cho biết, Việt Nam hiện là một trong 20 quốc gia nhập khẩu các sản phẩm từ sữa lớn nhất thế giới. Trung bình một năm, Việt Nam nhập khẩu khoảng 1,2 triệu tấn sữa, chủ yếu là sữa, kem cô đặc, trong đó 70% là sữa hoàn nguyên. Điều này lý giải nguyên nhân vì sao sữa hoàn nguyên tại Việt Nam đắt hơn cả sữa tươi sạch.
Còn theo ông Lã Văn Thảo, Trưởng phòng Chăn nuôi gia súc lớn - Cục Chăn nuôi, hiện tại cả nước đang có khoảng 200.000 con bò sữa, cho sản lượng khoảng 550.000 tấn/năm.
Chăn nuôi bò sữa: Nông dân nói lỗ, nhà quản lý bảo không
Nông dân chăn nuôi bò sữa ở TPHCM đang than thở vì thua lỗ, và đề nghị các công ty tăng giá mua sữa tươi nguyên liệu. Tuy nhiên, người đứng đầu ngành chăn nuôi Việt Nam, ông Hoàng Kim Giao, Cục trưởng Cục chăn nuôi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn lại cho rằng chăn nuôi bò sữa không lỗ mà chỉ lãi ít đi. Thời báo Kinh tế Sài Gòn Online đã trao đổi với ông Giao để làm rõ hơn tình hình chăn nuôi bò sữa hiện nay.
TBKTSG Online : Người chăn nuôi bò sữa cho rằng nuôi bò thời điểm này hầu như không có lãi, thậm chí nhiều hộ chăn nuôi bị lỗ. Điều này về lâu dài có thể khiến họ quay lưng lại với bò sữa không, thưa ông?
- Ông Hoàng Kim Giao: Nếu nuôi bò sữa không lãi thì làm sao đàn bò sữa của TPHCM các năm qua vẫn tăng trưởng khá tốt, từ 40.000 con năm 2006 đến trên 70.000 con thời điểm hiện nay.
Chăn nuôi bò sữa hiện nay cũng nằm trong bối cảnh chung của ngành chăn nuôi, tức là chịu sức ép từ giá cả thức ăn, công lao động, chi phí vận chuyển... đều tăng, làm giảm lợi nhuận. Ngoài ra, các công ty sữa hiện nay đều cho biết sẽ không tăng giá mua sữa nguyên liệu theo yêu cầu của người nuôi bởi vì nếu sản xuất không có lãi thì họ cũng không mua nữa.
Vì thế, người nuôn phải tính toán sao cho giá thành hợp lý và thực hiện đúng kỹ thuật để nâng chất lượng sữa, đảm bảo sữa thô an toàn, không bị nhiễm vi sinh hàm lượng cao quá mức cho phép để tránh bị trừ tiền khi bán sữa nguyên liệu.
Ông cho rằng giá mua sữa nguyên liệu hiện nay của các công ty sữa là hợp lý?
- Người chăn nuôi hiện nay không lỗ mà chỉ lãi ít đi vì giá thành có tăng lên nhưng vẫn ở mức 6.200- 6.700 đồng/kg, người nào chăn nuôi kỹ thuật kém lắm thì giá thành cũng chỉ đến 7.000 đồng/kg. Trong khi đó, với giá mua sữa nguyên liệu từ 7.400 đồng/kg đến tối đa 7.900 đồng/kg của các công ty sữa phía Nam, người chăn nuôi vẫn có lãi, chỉ có điều không được cao như trước đây.
Theo tôi biết, giá thu sữa ở các tỉnh phía Bắc hiện nay đang cao hơn phía Nam khoảng 1.000 đồng/kg, và tôi không nghe nông dân ngoài đó phàn nàn gì cả.
Phải chăng có sự mâu thuẫn giữa người chăn nuôi và công ty mua sữa xung quanh các chỉ tiêu về độ nhiễm vi sinh, tổng tạp trùng và tính khách quan vì việc kiểm định mẫu sữa đều do công ty sữa tiến hành?
- Vấn đề này không mới, trước đây tôi cũng đã ý kiến phải có bên thứ 3 làm “trọng tài”, giám định độc lập trên mẫu sữa. Về điều này, có thể phía hội chăn nuôi liên hiệp lại và tự thành lập, đồng thời ký kết với một cơ quan phân tích độc lập để có thể đảm bảo tính khách quan. Tôi đã làm việc với công ty Vinamilk và Dutch Lady, những công ty mua sữa lớn nhất hiện nay, xung quanh vấn đề giá. Họ đã trình bày và chứng minh quy trình kiểm tra, lấy mẫu là đảm bảo trung thực, giá mua sữa nguyên liệu là hợp lý nên sẽ không tăng giá.
Cho nên, theo tôi tốt nhất là người nông dân nên chú trọng hơn vào quy trình chăn nuôi và lấy sữa để tránh gặp rắc rối, bị trừ tiền khi mẫu sữa kiểm định bị phát hiện nhiều tạp chất.
Với những khó khăn như vậy, liệu ngành chăn nuôi bò sữa năm nay có duy trì được tốc độ tăng trưởng?
- Tôi không đồng tình với con số của một vài cơ quan thống kê cho rằng đàn bò sữa năm 2009 chỉ ở 114.000 con, và qua đó nhận định tăng trưởng kém, trong khi thực tế đến trên 120.000 con. Năm 2009, tăng trưởng đàn bò ở Sơn La, Mộc Châu, Ba Vì rất cao, tuy số hộ chăn nuôi có giảm nhưng số lượng chăn nuôi tập trung, công nghiệp lại tăng.
Năm nay, tôi dự báo ngành bò sữa sẽ tiếp tục tăng trưởng khá cao, không phải ở quy mô chăn nuôi hộ gia đình, nhỏ lẻ mà ở quy mô công nghiệp. Chỉ riêng Công ty TH ở Nghệ An đầu năm đã nhập đến 1.600 con, Vinamilk cũng nhập về trên 350 bò sữa Holstein Friesian (HF) cho năng suất cao. Các công ty này cho biết trong năm sẽ tiếp tục nhập về để tăng đàn, chưa tính đến tăng đàn bò sẵn có trong nước.
Bên cạnh đó, năng suất sữa cũng tăng, vì ở nhiều vùng chuyên nuôi bò hiện nay không còn mặn mà với các giống bò lai F1 (dùng tinh bò sữa lai tạo với bò thường) mà chuyển sang nuôi bò thuần, bò Holstein Friesian.
Tuy nhiên, thời gian tới, sẽ rất khó khăn cho những hộ chăn nuôi nhỏ lẻ nếu không có hướng đầu tư thích hợp.
Xin cám ơn ông!
