Súng và Sen khác hẳn nhau. Cách trồng từng
giống cũng khác hẳn nhau.
Súng không có hạt. Súng chỉ trồng bằng củ.
Súng trồng mùa nào cũng được, nhưng không
nên trồng mùa Đông. Miền Nam thì không có
mùa Đông. Củ Cái của Súng thì to lắm, có
thể to bằng trái Bưởi. Da củ súng thì màu
đen. Từ ngữ Việt Nam có nói "thằng ấy đi
nắng, da đen như củ súng." Khi mọc tốt thì
củ cái mọc ra hàng chục củ con. Moi cả cụm
súng lên, bứt những củ con còn non, chỉ nhỏ
bằng đầu ngón tay út, mang về luộc, bóc vỏ,
rồi nấu chè, nấu cháo. Củ non này ăn hơi đắng
màu vàng nhạt, nhưng tôi đói và tham ăn, nên
ăn rất ngon. Những củ nhỡ, đã có lá, có bông
thì ngắt ra trồng riêng thành một bụi Súng mới.
Sen có hạt. Đợi hạt già khô, vỏ màu đen, cứng
như đá, thì mang về. Đợi đến mùa Xuân sang năm,
ngâm nước cho mềm hạt, rồi cắt bỏ lớp vỏ ở đầu
và đuôi hạt, giữ phần vỏ ở thân hạt, rồi đem
gieo xuống một cái chậu, mức nước 2-3 gang tay.
Nếu nước nông hơn, thì mầm bị uốn cong trong
nước vì dài hơn độ sâu của nước. Nếu nước quá
sâu, thì lá bị chìm trong nước, có thể chết cây.
Sau đó vài tháng, tùy theo Sen mọc dài chừng nào
thì có thể mang ra ao hồ mức nước hơn 1 mét mà
trồng. Cách này chỉ thằng bé nghịch ngợm mới thử
chứ không nhà nông nào trồng cả.
Ngoài cách đó, Sen còn trồng bằng Ngó. Mùa Thu
Đông, Sen lụi tàn, rút chất bổ xuống Củ, cũng
gọi là Ngó. Nếu bùn tơi, có thể bới củ mang sang
ao khác trồng. Mùa Xuân năm sau nó mọc lên tốt
như thường. Cách này hiệu quả rất thấp, hầu như
Sen bị chết hết, vì khi bới lên, thì củ bị gãy
giập.
Cách trồng Ngó tốt, thì đợi mùa Xuân, Củ Ngó sen
nảy mầm, và mầm này mọc chẽ nhánh ra như cỏ mọc
nhánt. Những nhánh này nảy mầm, làm thành một cụm
Sen mới, hay gọi là Cụm Sen Con. Cụm Sen Con này
nảy mầm, cũng gọi là Ngó, nhưng là Ngó Mầm, không
phải Ngó Củ. Bới những cụm Sen này mà trồng, thì
hiệu quả có thể 60% hay hơn, tùy theo người trồng
có khéo tay và nhẹ tay hay không.
Tôi vào Sài Gòn, thấy trên đường phố có bán Ngó Mầm
Sen để người mua về làm gỏi. Ở ngoài Bắc, không có
bán món này, mà chỉ có bán Ngó Củ thôi, và Ngó Củ
chỉ có vào mùa Thu Đông. Tôi là người Bắc, và chỉ
có vài người bắc biết ăn Ngó Mầm sen. Người Nam thì
Ngó Mầm sen bán đầy đường phố. Tôi biết ăn Ngó Mầm
Sen, vì tôi là trẻ con nhà quê, mùa Xuân còn lạnh
buốt, tôi đã biết ăn trộm Sen Mầm mà ăn ngấu nghiến
ngay dưới nước. Chủ nhà mà biết thì cho ăn đòn. Tôi
cũng ăn cắp Ngó Củ vào mùa Thu Đông, khi nước bắt đầu
lạnh buốt, không mấy ai dám lội xuống móc Ngó Củ.