Trong ngành sản xuất và canh tác nấm ăn có một nhóm mà phương thức canh tác không cần dùng túi , không cần hấp nhiệt thanh trùng giá thể , chỉ chất thành từng đống ủ giá thể thôi như các loài : Nấm rơm ( straw mushroom ) khu vực nhiệt đới , Nấm Brasil , (Agricus) cận nhiệt đới , Nấm Mỡ ( Bisporus , Brow Crimini ) thuộc khu vực ôn đới .
- Năng xuất bình quân của nấm rơm 25% trên khối lượng giá thể khô
- Năng xuất bình quân Nấm Brasil , (Agricus) 30% trên khối lượng giá thể khô
- Năng xuất bình quân Nấm Mỡ ( Bisporus , Brow Crimini ) 30% trên khối lượng giá thể khô
Thời gian chỉ canh tác trong tối đa chỉ khoảng 25 - 30 ngày /đợt . Lượng Phân Compost từ giá thể sau thu hoạch của các loại nấm này có giá trị thương mại khá hấp dẫn từ bằng đến cao hơn giá nguyên liệu đầu vào . Công nghệ cao hiệu quả là ở chổ đó .
Mình xin nêu sơ bộ quy trình kỷ thuật canh tác các chủng nấm này ( chúng chỉ khác nhau về giống cấy và vùng khí hậu )
a) Thành phần nguyên liệu chính : Rơm rạ ( lúa nước , lúa mì , lúa mạch , lúa miến , thân ngô , thân đậu) , phân chuồng ( bò , heo , gà ) , Can xi ( Vôi , thạch cao , bột nhẹ ) , Đất sạch ( đất mùn từ ao hồ sông suối , than bùn rêu )
b) Khâu xử lý nguyên liệu :
- rơm rạ khi qua máy gặt có lắp đặt thêm thiết bị cắt nhỏ , trường hợp sản xuất nhỏ thì rơm rạ sau khi tập trung về trại sẽ được đưa qua máy cắt xay sau cho độ dài tối đa dưới 12cm . Mục đích là giúp chúng phân hủy nhanh , dễ đảo trộn , dễ vậv chuyển cơ giới và làm cho độ nén sau này của giá thể khi đưa vào kệ trồng luôn chặt ( bởi rơm rạ hơi xốp ) .
- Tạo đống ủ : một lớp rơm rạ 40 - 50cm là một lớp phân chuồng 10 cm rắt 1 lớp vôi + ure ( tỷ lệ 1000 kg rơm rạ - 100 kg phân chuồng , 15 kg urê , vôi 15 kg ) , cứ thế có thể tạo đống ủ cao từ 1,5 - 2,5m , ngang 1,5 - 2m , chiều dài thì vô tư . tuy nhiên mặt sân ủ phải có độ dốc nhẹ theo chiều dài để dễ thoát nước . Sau đó tưới đẩm nước đều mặt trên của đống ủ phủ bạt che kín ( hạn chế bốc hơi nước giúp lưu giử độ ẩm cao ) PH lúc này khoảng 9 - 12 độ . sau 7 ngày đảo đống ủ lần 1 , thường thì do sản xuất công nghiệp nên họ sử dụng xe cơ giới quay đảo ( công suất 1 giờ có thể đảo khoảng 300 khối trong 2 lượt đi và về ) , sau đó lại tủ bạt che kín . ( trong quá trình đảo sẽ thấy hơi nóng bốc lên , do nhiệt độ đống ủ khi phân hủy sinh nhiệt lớn 70 - 80 độ C ) . sau 3 ngày tiếp theo lại đảo lần 2 ( lần này lại tiếp tục cấp nước tưới nhưng theo dạng phun mưa ) . 3 ngày tiếp theo đảo lần 3 ( lần này không phun nước ) .
- Cấy trồng : sau 2 ngày của lần đảo thứ 3 , kiểm tra PH khoảng 7,5 - 8 là bắt đầu chuyển giá thể vào kệ trồng nhiều tầng trong nhà trồng với độ dày giá thể khoảng 20cm - kiểm tra nhiệt độ bên trong thảm giá thể khoảng 32 - 35 độ C là có thể cấy rắc meo giống ( trường hợp sử dụng cơ giới họ đưa giá thể vào băng tải - trên đường tải đi qua thiết bị rắc meo lên bề mặt ) , dùng tấm ván dày hoặc trục lăn ép chặc thảm giá thể .
- Tạo lớp vỏ : Đất sạch + than bùn thêm vôi để chỉnh độ PH ( 7,5 - 8 ) trộn đều , không tưới nước . Sau 3 ngày cấy meo , dùng hổn hợp này phủ lên bề mặt thảm giá thể với độ dày khoảng 1 - 2cm . sau đó tưới phun sương , phủ nilon che luống ( giử nhiệt và độ ẩm ) 1 ngày cần dở lên rũ nhẹ 2 - 3 lần cho thoáng không khí . sau khoảng 2 - 3 ngày khi quả thể nhú lên thì dở bỏ màn phủ .
- Nước tưới cho Nấm rơm cần hơi ấm khoảng 30 - 32 độ C ( tránh nước lạnh dưới 22 độ sẽ ức chế đột ngột sự tăng trưởng sợi nấm) , hòa thêm nước vôi trong sau cho độ PH khoảng 7,5 - 8
- Nhiệt độ nhà nấm luôn kiểm soát ở mức 29 - 35 độ C ( kể cả vào ban đêm )
- Độ ẩm không khí 85 - 90% ( tránh dưới 70% hoặc trên 95% các hiện tượng tiêu cực sẽ xảy ra làm ảnh hưởng đến năng suất) , độ ẩm trong giá thể 65 - 70% .
* So sánh :
- Trồng nấm rơm ở VN không khuyên khích xử dụng phân chuồng , cám , bột ngô ( thiếu dinh dưỡng bổ sung )
- Rơm rạ thường để nguyên không xử lý kích cở ( bất tiện , chuyển hóa vi sinh chậm )
- Quy trình trồng nấm rơm của VN không có tạo lớp vỏ ( rất dễ bị nhiễm khuẩn )
- Khâu xử lý nguyên liệu theo truyền thống rất khó ứng dụng cơ giới nên chi phí tăng cao , đồng thời khả năng bị nhiễm khuẩn sẽ cao hơn (do sử dụng quá nhiều lao động thời vụ nên khâu giử vệ sinh trong nhà nấm sẽ kém ) .
- Giống nấm rơm VN khi canh tác đậu quả kích cở không đồng bộ size nhỏ nhiều nên cho năng xuất thấp ( khả năng chuyển hóa vi sinh từ nguyên liệu thấp , thiếu nguồn dinh dưỡng bổ sung) , liều lượng meo khuyến cáo sử dụng cao hơn VN : 1 mét vuông 6 -7 bịch meo ; TQ 2 chai meo 750ml/chai ( tốn kém chi phí sản xuất ) .
Phế phẩm giá thể sau thu hoạch của họ thường rất dễ bóp vụn , khi ngữi cho một mùi thơm đặc trưng của tơ nấm , khi đưa qua máy đánh tơi là vô bao thành chế phẩm phân Compost nấm có giá khá cao . Còn phế phẩm của ta vẫn còn dai , phải thêm vi sinh ủ một thời gian nữa mới thành phân nấm .